شروط ضمن عقد ازدواج

شروط ضمن عقد نکاح دارای اوصاف خاصی است و همیشه تابع قواعد عمومی شرط ضمن عقد نیست که لازم است در این مقاله درباره ی آن صحبت کنیم. در نکاح مانند سایر قراردادها ممکن است یکسری تعهدات فرعی که خارج از ارکان اصلی عقد است بین طرفین تعهد شود مثلاً ممکن است در نکاح شرط شود که زن و شوهر وصف خاصی داشته باشد یا یکی از زوجین وکالت داشته باشد که کاری را از طرف همسر خود انجام دهد .

شروط ضمن عقد نکاح را به باطل و صحیح می توان تقسیم کرد.

شروط باطل 

شروطی که باطل است ولی باطل کننده عقد نیست فقط خود شرط باطل است مثل شرط غیر مقدور  به این معنی که انجام آن در توان فرد نباشد مثلاً اگر ضمن نکاح شرط شود که شوهر مرده ای را زنده کند یا یک زبان خارجی را در یک روز به طور کامل به زن بیاموزد این شرط باطل است اما عقد نکاح صحیح است. یا مثلاً شرط بی فایده شرطی است که نفع و فایده عقلایی نداشته باشد و تشخیص این موضوع با عرف است مثلاً شرط شود یکی از زوجین مسافت بین تهران و کرج را پیاده برود.

شرط نامشروع یعنی شرطی که مخالف قواعد جامعه و نظم عمومی باشد که قانون گذار آن را باطل دانسته است.

شروط نامشروع 

• شرط خیار: شرط خیار آن است که اختیار فسخ نکاح برای یکی از زوجین یا شخص دیگری ضمن عقد نکاح شرط شود. که ماده ی ١٠۶٩ قانون مدنی به صراحت این شرط را باطل معرفی کرده است و بیان داشته شرط خیار فسخ نسبت به نکاح باطل است.
• نکاح قراردادی مهم و استثنایی است که منشأ تشکیل خانواده است و بقا و تثبیت خانواده همیشه مطلوب و مورد نظر قانونگذار بوده است از این جهت فسخ نکاح جز در چند مورد خاص پذیرفته نشده و توافق طرفین و شرط خیار از موجبات فسخ نکاح به شمار نیامده است.
• هرگاه شرط شود که اگر شوهر مهر زن خود را تا تاریخ معینی ندهد زن حق فسخ نکاح را داشته باشد یا نکاح خود بخود منحل شود.ماده ی ١٠٨١ قانون مدنی بیان داشته :«اگر در عقد نکاح شرط شود که در صورت عدم پرداخت مهریه در مدت معین نکاح باطل خواهد بود نکاح و مهر صحیح است ولی شرط باطل است»
• هرگاه در نکاح شرط شود که زن سابق شوهر مطلقه باشد  چون طلاق شرایط و تشریفات خاصی دارد صرف شرط طلاق ضمن عقد نکاح کافی برای تحقق آن نیست پس چنین شرطی باطل است. یا مثلاً شرط شود که حق طلاق منحصرا با زن است اما اگر ضمن عقد شوهر برای طلاق به زن وکالت دهد این شرط درست خواهد بود.
• هرگاه زن بر شوهر شرط کند که حق ندارد به منزل زن قبلی خود برود .
• هرگاه زن بر شوهر شرط کند که حق حضانت یا ولایت بر اطفال خود را نداشته باشد.
• هرگاه شرط شود که زن حق نفقه نداشته باشد.
• هرگاه شرط شود که زن در اعمال و معاشرت‌های خود کاملا آزاد است.
• هرگاه شرط شود که ریاست خانواده با زن است این شرط خلاف ماده ی ١١٠۵ قانون مدنی می باشد.
• هرگاه شرط شود که شوهر حق ندارد زن دیگری بگیرد.

شروطی که باطل و مبطل عقد است که به این شروط شرط خلاف مقتضای ذات عقد میگویند به این معنی که این شروط با ذات عقد در تعارض است و عقد را باطل می کند.

طبق ماده ی ٢٢٣ قانون مدنی:« شروط مفصله زیر باطل و موجب بطلان عقد است یک شرط خلاف مقتضای عقد .دو شرط مجهولی که جهل به آن موجب جهل به عوضین شود» نوع دوم که ویژه قرارداد های مالی است در نکاح کاربرد ندارد و آنچه باید بررسی شود شرط خلاف مقتضای عقد است مقصود از شرط خلاف مقتضای عقد شرطی است که با آنچه ذات و طبیعت عقد اقتضا می‌کند منافات داشته باشد مثلاً در نکاح شرط شود که شوهر یا زن وظایف زوجیت را انجام ندهد یا رابطه ی زوجیت بین آنان پدید نیاید چنین شرطی با ذات عقد نکاح در تعارض و موجب بطلان عقد می گردد. در حقیقت با این شرط معلوم میشود که قصد جدی به ازدواج در میان نبوده است و از این رو ازدواج نمی تواند درست باشد.

شروط صحیح در عقد نکاح

در مقابل شروط باطل و مبطل که در فوق بیان شد یکسری شروط صحیح وجود دارد که می توان در عقد نکاح بیان نمود و مشکلی ندارد. این شروط در زیر بیان شده است.

• شرط صفت: عبارت است از اینکه وجود صفت خاصی در یکی از زوجین یا در مهر شرط شده باشد مثلاً شرط شده باشد که شوهر دارای مدرک لیسانس یا دکترا یا فلان مقدار ثروت باشد در صورت تخلف از شهر کسی که شرط به نفع او شده است می‌تواند نکاح را فسخ کند.
• شرط نتیجه : شرط نتیجه آن است که تحقق امری در خارج شرط شود مثل اینکه ضمن عقد نکاح شرط شود که شوهر مالک مال معینی باشد که متعلق به زن است یا شرط شود که یکی از زوجین از جانب همسر خود برای انجام امری وکالت داشته باشد مثل شرط وکالت در طلاق. اگر چنین شرطی در عقد نکاح ذکر گردد و طرف مقابل از آن تخلف کند می‌توان از او مطالبه خسارت کرد.
• شرط فعل : شرط فعل آن است که اقدام یا عدم اقدام به کاری بر یکی از طرفین یا بر شخص دیگری شرط شود مثلاً در نکاح شرط شود که اگر شوهر زن دیگری اختیار کند یا زن خود را طلاق بدهد باید مبلغی به او بپردازد یا بر شوهر شرط شود که زن خود را در شهر معینی سکونت دهد یا از شهر معینی خارج نکند و در صورتی که در عقد نکاح شرط فعلی ذکر شود و فرد متعهد از آن تخلف کند و آن را اجرا نکند ضمانت اجرای آن می‌تواند مطالبه خسارت باشد.

سوالات متداول