تصفیه شرکت‌ها دارای قواعد و شرایط خاصی می‌باشد که در قانون تجارت در مبحث ورشکستگی به این موضوع اشاره شده است که در ابتدا لازم است عضو ناظر و مدیر تصفیه را بشناسیم و در ادامه با نهاد تصفیه آشنا شویم
تعریف تصفیه
به مفهوم تعیین طلبکاران و بدهکاران شرکت فروش اموال شرکت، وصول مطالبات از طلبکاران و پرداخت دیون به بدهکاران بعد از انحلال شرکت است که مدیر تصفیه به این امور می‌پردازد.
عضو ناظر و مدیر تصفیه
- عضو ناظر و هم مدیر تصفیه توسط دادگاه تعیین می‌شوند
- در شهرهایی که اداره تصفیه امور ورشکستگی موجود است این اداره جایگزین عضو ناظر و مدیر تصفیه است و مدیر تصفیه و عضو ناظر تعیین نمی‌شود
- عضو ناظر به نظارت در اداره امور ورشکستگی می‌پردازد اما مدیر تصفیه به انجام امور مربوط به تصفیه ورشکستگی اقدام می‌کند
- حق الزحمه مدیر تصفیه توسط دادگاه تعیین می‌شود قانون در خصوص حق الزحمه عضو ناظر ساکت است اما بنابر وحدت ملاک به او نیز حق الزحمه تعلق می‌گیرد و توسط دادگاه تعیین می‌شود
- مدیر تصفیه و عضو ناظر باید شخص حقیقی باشند
تعیین مدیر تصفیه و عضو ناظر
عضو ناظر در حکم ورشکستگی تعیین می‌شود اما مدیر تصفیه می‌تواند در ظرف ۵ روز پس از صدور حکم ورشکستگی نیز تعیین شود.
تعیین مدیر تصفیه و عضو ناظر در قالب قرار انجام می‌شود که این قرار قابل اعتراض نیست.
در قانون شرایط و تحصیلات خاصی برای مدیر تصفیه و عضو ناظر در نظر گرفته نشده است اشخاص زیر نمی‌توانند به عنوان مدیر تصفیه انتخاب شوند.
- اشخاصی که با تاجر ورشکسته قرابت نسبی یا سببی تا درجه چهارم دارند
- اشخاصی که طلبکار ورشکسته هستند
محدودیت مقرر در بند فوق درباره عضو ناظر وجود ندارد
تغییر عضو ناظر و مدیر تصفیه
عضو ناظر از سوی دادگاه قابل تعویض است مدیر تصفیه نیز قابل تغییر دادن از سوی دادگاه است
بنابر بند فوق تصمیم دادگاه در خصوص انتخاب مدیر تصفیه و عضو ناظر اعتبار امر مختومه را ندارد یعنی می‌شود اعتراض کرد و آنها را تغییر داد
عضو ناظر می‌تواند بر حسب شکایت موجه یکی از اشخاص زیر تغییر مدیر تصفیه را از دادگاه بخواهد
- ورشکسته
- طلبکارهای او بنا بر نظر خود دادگاه در تصمیم گیری در این خصوص مخیر است
تغییر مدیر تصفیه و عضو ناظر نیز مانند تعیین آنها در قالب قرار انجام می‌شود این قرار قابل اعتراض نیست
اداره تصفیه امور ورشکستگی
اداره تصفیه دارای احکام اوصاف زیر است
- تشکیل اداره تصفیه در هر حوزه دادگاه شهرستان که وزارت دادگستری مقتضی بداند اداره تصفیه برای رسیدگی به امور ورشکستگی تاسیس می‌کند
- تشکیل این اداره به صلاحدید رئیس قوه قضاییه است
نظارت بر فرایند تصفیه و حل منازعات ناشی از ورشکستگی
دو نوع نظارت بر فرایند تصفیه وجود دارد
- نظارت عالی دادگاه
- نظارت میانی عضو ناظر
در جایی که اداره تصفیه وجود دارد عضو ناظر تعیین نمی‌شود و فقط نظارت عالی دادگاه وجود دارد اما در صورت نبودن اداره تصفیه و تعیین مدیر تصفیه هم نظارت عالی دادگاه و هم نظارت میانی عضو ناظر وجود دارد
تمام منازعات ناشی از ورشکستگی که حل آن در صلاحیت محکمه است توسط عضو ناظر به محکمه گزارش می‌شود بدیهی است که اگر اداره تصفیه وجود داشته باشد اداره تصفیه منازعات را به دادگاه گزارش می‌کند یا آنکه اشخاص معترض مستقیم به دادگاه مراجعه می‌کند
شکایت از تصمیمات عضو ناظر
فقط در مواردی ممکن است که قانون تجارت معین کرده باشد
شکایات از اقدامات مدیر تصفیه
اگر شخصی از اقدامات مدیر تصفیه شکایت داشته باشد باید در نزد عضو ناظر مطرح کند و عضو ناظر به آن رسیدگی می‌کند، عضو ناظر باید در ظرف سه روز به آن شکایت رسیدگی کند و نظر خود را ارائه کند، تصمیم عضو ناظر درباره این شکایت نزد دادگاه قابل اعتراض است. همچنین اگر عضو ناظر در ظرف ۱۰ روز به شکایت منظور رسیدگی نکند شاکی می‌توان شکایت خود را در دادگاه طرح کند، دادگاه در جلسه اداری گزارش عضو ناظر و توضیحات مدیر تصفیه را می‌شنود و در خصوص تغییر مدیر تصفیه رای می‌دهد، این رای قابل اعتراض نیست
وظایف اجرایی عضو ناظر
اگرچه جایگاه عضو ناظر جایگاهی نظارتی است و علی الاصول وظایف اجرایی ندارد اما قانونگذار برخی از وظایف نظارتی را بر عهده او گذاشته است که عبارتند از
- صورت برداری از اموال تاجر ورشکسته اگر ظرف یک روز انجام شود
- مهروموم اموال تاجر ورشکسته
- تعیین زمان و مکان مجلس قرارداد ارفاقی و دعوت از هیئت بستانکاران برای تشکیل مجلس قرارداد ارفاقی
- تنظیم صورت جلسات مذاکرات و تصمیمات مجمع عمومی طلبکاران که در مجلس قرارداد ارفاقی حضور دارند
- تنظیم صورت مجلس ختم عملیات تصفیه بعد از قطعیت حکم تصدیق قرارداد ارفاقی
آثار شکایت از اقدامات اداره تصفیه
آثار این شکایت به شرح زیر است
- شکایت به هیچ وجه جریان کار را متوقف نمی‌کند مگر در موارد مهم که اولاً عمل مورد شکایت جبران ناپذیر باشد ثانیاً ادله شاکی قوی باشد
- در موارد مهم که شکایت قابل جبران نباشد دادگاه می‌تواند دستور موقتی مبنی بر جلوگیری از عملیات مورد شکایت بدهد در صورت صدور چنین دستور موقتی دادگاه مکلف است فوراً در خارج از نوبت و در جلسه اداری به شکایت رسیدگی کند و تصمیم خود را اعلام کند
- این دستور موقت یک دستور موقت خاص است و به آنچه در قانون این دادرسی مدنی مشاهده می‌کنیم متفاوت است بنابراین صدور آن نیاز به سپردن تامین ندارد و اجرای آن نیاز به تایید رئیس حوزه قضاییه ندارد
- در موارد غیر فوری دادگاه در صورت موجه تشخیص دادن شکایت دستور لازم را صادر کرده و به اقتضای مورد ممکن است عمل اداره تصفیه را باطل کند
تاثیر ورشکستگی در دعاوی تاجر ورشکسته
از تاریخ ورشکستگی هر دعوایی علیه شخص ورشکسته باید به طرفیت مدیر تصفیه اقامه شود البته منظور فقط دعاوی مالی می باشد
سوالات متداول
در شرکت تضامنی اگر یکی از شرکا که تاجر می‌باشد ورشکسته شود انحلال شرکت به چه صورت است؟
مدیر تصفیه کتباً انحلال شرکت را تقاضا می‌کند این اطلاع رسانی می‌تواند با اظهارنامه یا هر وسیله کتبی دیگری باشد و از این تقاضا شش ماه بگذرد و شرکت مدیر تصفیه را از این تقاضا منصرف نکند
تصفیه شرکت در قانون تجارت با چه نهادی می‌باشد؟
با نهاد تصفیه شرکت‌ها که شامل مدیر تصفیه و عضو ناظر می‌باشد