قیمومت فرزند چه شرایطی دارد؟

قیمومت فرزند دارای شرایطی می‌باشد که در این مقاله به توضیح این شرایط می‌پردازیم. در ابتدا لازم است که با واژه قیمومت آشنا شویم .

تعریف قیمومت

نوعی نمایندگی قضایی است برای اداره امور مالی محجورینی که ولی خاص یعنی وصی یا پدر و مادر ندارند برای محجورین زیر قیم نصب می‌شود

• برای صغاری (صغیر) که ولی خاص ندارند
• برای مجنون‌ها و اشخاص غیر رشید که جنون یا عدم رشد آنها متصل به زمان کودکی آنها بوده و ولی خاص نداشته باشند
• برای مجنون‌ها و اشخاص غیر رشید که جنون یا عدم رشد آنها متصل به زمان کودکی آنها نباشد.

اشخاصی که شرایط قیمومت را ندارند

اشخاصی که نصب آنها به عنوان قیم ممنوع است عبارتند از:

• کسانی که خود تحت ولایت یا قیمومت هستند
• کسانی که به علت ارتکاب جنایت یا یکی از جنایت های سرقت، خیانت در امانت، کلاهبرداری، اختلاس، هک ناموس یا منافیات عفت جنحه (جنایت) نسبت به اطفال و شکستگی به تقصیر به موجب حکم قطعی محکوم شده باشد
• کسانی که حکم ورشکستگی آنها صادر و هنوز تصفیه نشده است
• کسانی معروف به فساد اخلاق باشند
• کسایی که خود یا اقربای طبقه اول او پدر مادر یا اولاد دعوایی بر محجور داشته باشند

شرایط قیمومت

قیم باید دارای صفات امانت باشد و یا این صفت از او سلب نشده باشد

• قیم نباید مرتکب جنایت یا یکی از جنحه‌های زیر شده باشد و به موجب حکم قطعی محکوم نشده باشد
• سرقت خیانت در امانت کلاهبرداری اختلاس هتک ناموس منافات عفت جنایت نسبت به اطفال ورشکستگی به تقصیر یا ورشکستگی به تقلب
• قیم نباید به علتی غیر از علل فوق محکوم به حبس شده باشد و به این جهت نتواند امور مالی فرزند خود را اداره کند
• قیم نباید ورشکسته شده باشد
• اگر عدم لیاقت یا توانایی قیم در اداره اموال فرزند معلوم شود او عزل می‌گردد
• اگر زن بی‌شوهری ولو مادر فرزند که به سمت قیمومت معین شده ازدواج کند باید مراتب را ظرف یک ماه از تاریخ عقد نکاح به دادستان حوزه اقامت خود یا نماینده او اطلاع دهد که اگر اطلاع ندهد دادستان یا نماینده او می‌تواند با رعایت وضعیت جدید آن زن تقاضای تعیین قیم جدید یا اضافه شدن ناظر را درخواست کند اگر آن زن ازدواج خود را در مدت مقرر به دادستان یا نماینده او اطلاع ندهد دادستان می‌تواند عزل او را تقاضا کند
• قیم باید قبل از مداخله در امور مالی فرزند، صورتی از کلیه دارایی او را تهیه کند و یک نسخه از آن را پس از امضا برای دادستان محل سکونت فرزند بفرستد دادستان یا نماینده او باید نسبت به میزان دارایی فرزند تحقیقات لازم را به عمل آورد اگر قیم عمداً مالی از اموال فرزند را جز صورت دارابی قید نشود مسئول خسارت وارده به فرزند است اگر عمل مزبور از روی سوء نیت باشد به درخواست دادستان عزل می‌شود در صورت وجود موجبات موجه دادستان می‌تواند از دادگاه تقاضا کند که از قیم تضمیناتی راجع به اداره اموال فرزند اخذ شود تعیین نوع و میزان تضمین به نظر دادگاه است اگر قیم برای دادن تضمین حاضر نشود به درخواست دادستان از قیمومت عزل می‌شود
• قیم باید حداقل سالی یک مرتبه حساب تصدی خود را به دادستان یا نماینده او بدهد اگر در ظرف یک ماه از تاریخ مطالبه دادستان این حساب را ندهد به تقاضای دادستان عزل می‌شود

اوصاف عزل قیم

عزل قیم به موجب حکم دادگاه خانواده به عمل می‌آید

• متقاضیان سرپرستی( قیمومت) افراد زیر می‌توانند سرپرستی کودکان و نوجوانان را از سازمان درخواست کنند
• زن و شوهری که ۵ سال از تاریخ ازدواج آنان گذشته باشد و از این ازدواج صاحب فرزند نشده باشند مشروط به اینکه حداقل یکی از آنان بیش از ۳۰ سال سن داشته باشد اگر به تشخیص سازمان پزشکی قانونی امکان بچه‌دار شدن زوجین وجود نداشته باشد درخواست کنندگان از شرط مدت ۵ سال معافند
• زن و شوهر دارای فرزند مشروط بر اینکه حداقل یکی از آنان بیش از ۳۰ سال سن داشته باشد
• دختران و زنان بدون شوهر در صورتی که حداقل ۳۰ سال داشته باشند بدیهی است که ایشان منحصراً حق سرپرستی دخترها (مونث)به را خواهند داشت

مواردی وجود دارد که قانون ولی قهری یعنی پدر را از از سرپرستی فرزند عزل می‌کند و برای او قیم نصب می‌کند که در زیر به توضیح آن می‌پردازیم

• هرگاه ولی قهری طفل رویت غبطه فرزند خود را نکند دادگاه ولی مذکور را عزل و قیم نصب می‌کند در این خصوص باید توجه داشت که در این حالت پدر از پدر بودن عزل نمی‌شود یعنی ما پدری را از پدری عزل نمی‌کنیم بلکه فقط از دخالت در امور فرزند عزل می‌کنیم و و این در صورتی است که مصلحت فرزند را رعایت نکنند یعنی با علم و عمداً مرتکب خیانت شوند
• گاهی ولی قهری می‌خواهد که مصلحت را رعایت کند ولی در تشخیص اشتباه می‌کند در این صورت چون سوء نیت ندارد عزل نمی‌شود
• اگر پدر عزل شود ولایت او بر ازدواج دخترش خاتمه پیدا نمی‌کند بلکه باز هم برای ازدواج دختر نیاز به اذن پدر است البته اگر پدر بدون دلیل موجه از اجازه دادن ازدواج دختر امتناع کند دختر می‌تواند وفق ماده ۱۰۴۳ قانون مدنی از دادگاه اذن در نکاح بگیرد
• اگر پدر عزل شود ولایت او بر ازدواج پسرش تا ۱۵ سال تمام شمسی و دخترش تا ۱۳ سال تمام شمسی خاتمه پیدا نمی‌کند بلکه باز هم برای ازدواج ایشان طبق ماده ۱۴۱ قانون مدنی نیاز به اذن پدر است و اذن دادگاه نمی‌تواند جایگزین شود
• در صورت تغییر جنسیت پدر ولایت قهری او بر فرزندانش ساقط می‌شود زیرا ولایت قهری از مختصات پدر است و بدیهی است که در پدر مرد بودن شرط است
• حق سرپرستی اولاد یکی از تکالیف پدر مادر بوده و می‌توان آن را به یکی از حقوق مسلم آنها نیز دانست و تا زمانی که والدین در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند می‌توانند فرزندانشان را تحت نظارت خود تربیت کنند اما زمانی که از یکدیگر جدا شوند و طلاق بگیرند سرپرستی فرزند با یکی از پدر و مادر می‌باشد که دادگاه آن را تعیین می‌کند
• در صورتی که فرزندی از داشتن پدر محروم باشد حالا به دلایلی مثل فوت پدر یا غایب بودن پدر قیم فرزند مادر او می‌باشد و قیمومت او با مادر است که اداره اموال و کلیه امور زندگی او را بر عهده دارد

سوالات متداول