شرایط مانع بودن قتل از ارث

شرایط مانع بودن قتل از ارث

 ارث یک واقعه حقوقی است که اراده شخص در آن تاثیری ندارد بر اثر مواردی نیز از ارث بردن محروم می‌شود که یکی از این موارد قتل می‌باشد در این مقاله به توضیح این مورد می‌پردازیم در ابتدا لازم است که با ارث و موجبات آن آشنا شویم تا بتوانیم به توضیح موانع آن بپردازیم

ارث

انتقال اموال حقوق و دیون به وراث پس از فوت مورث است یعنی اراده اشخاص در آن تاثیری ندارد و ناشی از حکم قانون است شرط تحقق ارث مرگ می‌باشد چه مرگ حقیقی و چه مرگ فرضی غایب مفقود الاثر باشد

موجبات ارث

موجبات ارث یعنی عواملی که موجب پیدایش رابطه توارض بین دو شخص می‌شود به این نحو که در صورت فوت هر یک از ایشان دیگری از وی ارث ببرد این موجبات عبارتند از

• نسب، منظور قرابت نسبی است که در سه طبقه می‌گنجد و هر طبقه طبقه بعد را ز ارث محروم می‌کند این سه طبقه عبارتند از طبقه اول پدر و مادر و اولاد و اولاد اولاد هر قدر که پایین روند طبقه دوم اجداد و جداد و برادر و خواهر و اولاد آنها طبقه سوم خاله‌ها و دایی‌ها و عمه‌ها و عموها و اولاد آنها
• سبب، به واسطه قرابت سببی فقط زوجینی که ازدواج ایشان دایم است از یکدیگر ارث می‌برند و لاغیر

زمان مالکیت وارث بر ترکه

ارث یک امر قهری و یک واقعه حقوقی است بنابراین ارث قابل قبول یا رد کردن نیست و به محض فوت متوفی خود به خود اموال به وراث می‌رسد قبول یا رد ترکه به معنای قبول یا رد مالکیت ترکه توسط وراث و به معنای قبول یا رد ارث نیست بلکه به معنای آن است که آیا وراث مدیریت و اداره ترکه و پاسخگویی نسبت به دیون متوفی را قبول می‌کند یا خیر

موانع ارث

موانع ارث اموری است که در صورت تحقق آنها شخص از مورث خود ارث نمی‌برد موانع ارث عبارتند از

• قتل
• کفر
• لعان
• نسب نامشروع (زنا)

که در این مقاله به توضیح قتل می‌پردازیم

قتل

اگر وارث مورث خود را به قتل رسانده باشد از ارث او محروم است در این خصوص باید به موارد زیر توجه داشت

• قتل عمد مانع ارث است چه به مباشره باشد یعنی به تنهایی اتفاق افتاده باشد چه به تسبیب باشد یعنی سببی موجب شده باشه که این قتل اتفاق افتاده باشد و چه به معاونت چه به منفردا و چه مشترکاً و چه وارث آمر قتل باشد یعنی وارث دستور قتل را داده باشد
• اگر پدری فرزند خود را عمداً بکشد درست است که قصاص نمی‌شود اما از ارث آن فرزند محروم می‌شود
• قتل شبه عمد و خطا مانع ارث نیست اما وارث از دیه ارث نمی‌برد
• قتل مشروع مانند قتل به دلیل دفاع مشروع یا قتل شخص مهدورالدم مانند قتل مرتد یا ساب النبی مانع از ارث بری نیست
• همانطور که ماده ۸۸۰ قانون مدنی بیان می‌دارد قطع از موانع ارث است بنابراین کسی که مورث خود را عمداً بکشد از ارث او محروم می‌شود اعم از اینکه قتل به مباشره باشد یا بالتسبیب و منفردا باشد یا به شرکت دیگری طبق ماده ۸۸۰ قانون مدنی قتل در جایی مانع ارث است که وارث مورث خود را بکشد پس طبق قانون مدنی قتل حاجب و نیز قتل شخصی که رقیب وارث وراث است مانع ارث محسوب نمی‌شود مثلاً اگر یک برادر برادر دیگر خود را بکشد تا ارث بیشتری از پدر ببرد این مورد مانع از ارث نمی‌باشد
• حرمان قاتل قاعده امری و مربوط به نظم عمومی است در نتیجه اگر بیگانه‌ای در ایران مرتکب قتل مورث شود دادگاه او را ممنوع الاث می‌کند ولو قانون مطبوع وارث به گونه دیگر حکم کرده باشد
• قتل شبه عمد، خطای محض و قتل غیر عمد ناشی از تصادفات رانندگی مانع از ارث بردن نیست
• سقط جنین از نظر کیفری قتل محسوب نمی‌شود ولی از جهت مانع شدن از ارث همانند قتل عمد است
• قتل عمد نه تنها شامل موردی می‌شود که قاتل قصد قتل یعنی سوء نیت خاص دارد بلکه شامل موردی هم می‌شود که شخص کاری را انجام می‌دهد که نوعاً کشنده است ولو قصد قتل نداشته باشد
• معاونت در قتل هم مانع از ارث است.
• در مواردی که شخص حاجب از ارث را به انگیزه ارث بردن می‌کشد و از ارث بردن ممنوع می‌شود اما قتل حاجب در صورتی از موانع محسوب می‌شود که به مانند قتل موصی انگیزه نامشروع قابل اثبات شود
• در مورد ماده ۸۸۰ که در بالا بیان گردید قانونگذار فرض کرده است که هر کسی که مورث خود را به عمد می‌کشد به انگیزه ارث بردن است و قاتل نمی‌تواند خلاف آن را اثبات کند یا به عبارت دیگر اثبات خلاف آن تاثیری ندارد
• قتل عمدی از طفل و مجنون در حکم خطای محض است و مانع از ارث نیست
• در قتلی که مستوجب دیه است یعنی قتل شبه عمد خطای محض قتل غیر عمدی ناشی از تصادفات رانندگی قاتل خودش از دیه ارث نمی‌برد زیرا ارث موجب مالکیت و سقوط تمام یا بخشی از مجازات قاتل می‌شود
• قتل عمدی فرزند توسط پدر و قتل عمدی مورث غیر مسلمان توسط مسلمان مانع ارث بری است
• طبق ماده ۸۸۱ قانون مدنی در صورتی که قتل عمدی مورث به حکم قانون یا برای دفاع باشد مفاد ماده ۸۸۰ مجری نخواهد بود قاتل باید مشروع بودن قتل را اثبات کند
• شوهری که زن خود را در فراش بیگانه بکشد ممنوع از ارث نخواهد بود زیرا از مصادیق قتل به حکم قانون است
• طبق ماده ۸۸۵ قانون مدنی اولاد و اقوام کسانی که به موجب ماده ۸۸۰ از ارث محروم می‌شوند محروم از ارث نمی‌باشند بنابراین اولاد کسی که پدر خود را کشته باشد از جد مقتول خود ارث می‌برد اگر وراث نزدیک‌تری باعث ارث بردن آنان نشوند فرزندان قاتل و کافر به صرف قتل یا کفر پدرشان از ارث محروم نمی‌شوند

استقرار مالکیت ورثه نسبت به ترکه

مالکیت ورثه نسبت به ترکه متوفی تا قبل از آنکه دیون و مخارج زیر از ترکه اخراج شود مالکیت متزلزل است زمانی مالکیت ورثه نسبت به ترک مستقر می‌شود که حقوق و دیون زیر از ترکه خارج شود این حقوق و دیون باید قبل از تقسیم ترکه به ترتیب زیر پرداخت شود

• قیمت کفن میت و دیونی که بخشی از ترکه در قبال آنها به عنوان وثیقه واقع شده است البته تا میزان مبلغ وثیقه یعنی اگر یکی از اموال متوفی به ارزش ۱۰ میلیون تومان بابت دینی به میزان ۱۵ میلیون تومان در رهن باشد دین مزبور به اندازه حاصل فروش مال مزبور یعنی ۱۰ میلیون تومان بر سایر دیون متوفی مقدم است و بابت میزان زیاده یعنی ۵ میلیون تومان طلبکار مزبور حق تقدمی بر سایرین ندارد و طلب وی در دسته بعدی جای می‌گیرد
• سایر دیون و واجبات مال متوفی
• وصایای میت تا ثلث ترکه بدون اجازه ورثه و زیاده بر ثلث با اجازه آنها

سوالی که پیش می‌آید این است که اگر ورثه قبل از ادای دیون و حقوق که در بالا ذکر کردید نسبت به ترکه معامله انجام دهند این معامله چه حکمی دارد؟

طبق ماده ۸۷۱ قانون مدنی چنین معاملاتی غیر نافذ است و از سوی دیان یعنی طلبکاران متوفی قابل رد است اما باید توجه داشت که این معاملات در صورت قابل رد توسط طلبکاران متوفی است که مخل حقوق طلبکاران باشد برای مثال وقتی که وراث متوفی یکی از اموال وی را به فروش می‌گذارند ولی سایر اموال متوفی برای پرداخت دیون وی کافی است معامله مزبور غیر نافذ نیست مگر آنکه عین مال فروخته شده متعلق به یکی از طلبکاران باشد که در این صورت معامله مزبور غیر نافذ است اما این معامله فقط نسبت به صاحب مال غیر نافذ است و سایر طلبکاران نمی‌توانند آن را رد نمایند بنابراین اگر مال فروخته شده متعلق به هیچ یک از طلبکاران نباشد و سایر اموال متوفی نیز کفاف پرداخت بدهی‌های او را بدهد در این صورت معامله صورت گرفته غیر نافذ نیست و صحیح است البته وراث باید ثابت نمایند که سایر اموال متوفی کفاف پرداخت بدهی‌های او را خواهد داد در غیر این صورت طلبکاران می‌توانند آن معامله را رد کنند

سوالات متداول