موصی له چه کسی است؟

موصی له یکی از ارکان وصیت به حساب می آید که در واقع وصیت به نفع او میشود در ابتدا لازم است که با واژه وصیت از لحاظ قانونی آشنا شویم تا بعد از آن به تعریف و توضیح موصی له و شرایط و اوصافی که لازم است داشته باشد بپردازیم

وصیت

تعیین تکلیف شخص نسبت به اموال یا امورش برای بعد از وفاتش وصیت نام دارد وصیت عمل حقوقی است که آثار آن معلق به فوت است و بعد از فوت تحقق پیدا می‌کند

شخصی که وصیت به نفع او شده است موصی له نامیده می‌شود 

شخصی که وصیت عهدی یا تملیکی را به نفع دیگری می‌کند موصی نامیده می‌شود

مالی که در وصیت مورد تملیک قرار می‌گیرد موصی به نامیده می‌شود

شخصی که مورد وصایت را در جهت رهنمودهای موصی انجام می‌دهد وصی نامیده می‌شود

اقسام وصیت

اقسام اصلی وصیت عبارت است از 

وصیت تملیکی 

به معنی تملیک مال به شخص برای بعد از فوت است که خود به دو قسم تقسیم میشود

• وصیت تملیکی خاص وصیتی که موصی لهم آن محصور باشند که چنین وصیتی عقد است و نیاز به قبول موصی لهم دارد
• وصیت تملیکی عام یعنی وصیتی که موصی لهم آن عام است مانند وصیت برای دانشجویان دانشگاه تهران یا وصیت بر جهت است مانند وصیت برای ساختن مسجد چنین وصیتی ایقاع است و نیاز به قبول موصی لهم ندارد

وصیت عهدی یا وصایت

ایجاد تعهد برای شخصی برای بعد از فوت موصی یعنی شخصی برای بعد از فوت خود وصیت کند و تعهداتی را مبنی بر سرپرستی فرزندان محجورش یا اداره اموال و امور یا انجام وصایای مالیش بر عهده شخصی گذارد شخص وصیت کننده را موصی و شخصی را که به واسطه این وصیت متعهد شده است وصی گویند

نکته قابل توجه این است که وصی فقط تا زمانی که موصی زنده است می‌تواند وصایت را رد کند یعنی تا زمانی که اون شخصی که برای فرد دیگری وصیتی را نوشته است زنده است می‌تواند وصیت را رد کند یا قبول کند اما اگر موصی فوت کند دیگر نمی‌تواند رد کند

اهلیت موصی له

در این خصوص موارد زیر قابل توجه است

اگر موصی له صغیر غیر ممیز (یعنی سن فرزند زیر ٩ سال باشد) یا مجنون باشد رد یا قبول وصیت با ولی یا قیم او خواهد بود ولی اگر موصی له صغیر ممیز (سن او بیشتر از ٩ سال باشد )باشد خود او می‌تواند وصیت را قبول کند زیرا تملکی مجانی است و صرفاً به نفع اوست

موصی له باید نسبت به موضوع وصیت دارای اهلیت تملک اهلیت تمتع باشد یعنی بتوان مال را به ملکیت او درآورد مانع قانونی وجود نداشته باشد

اوصاف موصی له

موصی له باید اوصاف زیر را داشته باشد

• موجود باشد یا آنکه حمل جنین باشد موجود باشد بدین معنی که زنده باشد در حین فوت مورث
• باید توجه داشت که اگرچه وقف و حق انتفاع به نفع معدوم به تبع موجود ممکن است یعنی برای کسی که مرده است اما وصیت به نفع معدوم به تبع موجود صحیح نیست و فقط وصیت به نفع موجود قابل انشا است یعنی موصی فقط برای وارثی که زنده است می‌تواند وصیت کند
• بتواند مالک آنچه که به نفع او وصیت شده است بشود یعنی اهلیت تمتع از آن مال را داشته باشد برای مثال نمی‌توان برای اتباع خارجه نسبت به املاک مزروعی وصیت کرد چون اتباع خارجی نمی‌توانند در ایران مالک اموال غیرمنقول شوند
• موصی له می‌تواند مسلمان یا کافر باشد بنابراین موصی می‌تواند به نفع مسلمان یا کافر وصیت کند هرچند که موصی مسلمان باشد برخلاف ارث که همانطور بیان خواهد شد کافر از مسلمان ارث نمی‌برد
• قتل موصی توسط موصی له تاثیری در وصیتی که به نفع او شده ندارد
• موصی له می‌تواند ورشکسته باشد در این صورت قبول وصیت با خود موصی له ورشکسته است و قبض مال مورد وصیت با مدیر تصفیه است
• موصی له ممکن است واحد یا متعدد باشند در صورت تعدد موصی له اصل بر این است که موصی به بین همگی آنان مساوی تقسیم شود مگر آنکه موصی خلاف آن را مقرر کرده باشد
• همانطور که بیان شد موصی له  می‌تواند جنین و حمل باشد اما به نفع جنینی می‌توان وصیت کرد که نطفه او در زمان انشای وصیت منعقد شده باشد حتی اگر بعد از انعقاد نطفه یک روز گذشته باشد و بمیرد
• که قبول چنین وصیتی به نفع جنین از جانب ولی یا امین موقت او صورت می‌گیرد
• و تملک موصی به توسط او منوط به این است که زنده به دنیا بیاید

تاثیر سقط جنین در سرنوشت وصیت

سقط جنینی که به نفع او وصیت شده است و جز موصی له محسوب می‌شود ممکن است به یکی از دو صورت زیر باشد 

• سقط طبیعی است در این صورت نه جنین از وصیت برخوردار می‌شود و نه ورثه او زیرا وصیت باطل می‌شود
• سقط ناشی از جرم باشد در این صورت موصی به به ورثه جنین می‌رسد البته اگر در نتیجه جرم صورت گرفته ورثه جنین ممنوع از ارث نباشند برای مثال اگر مادر جنین خود با خوردن داروهای سقط کننده اقدام به سقط جنین کرده باشد وصیت به وی نمی‌رسد

قبول یا رد وصیت تملیکی

هنگامی که وصیتی نوشته می‌شود موصی له باید آن را بعد از فوت موصی قبول یا رد کند 

با توجه به آنچه که در خصوص عقد بودن وصیت تملیکی بیان شد در خصوص قبول یا رد وصیت تملیکی باید به موارد زیر توجه کنیم

قبول وصیت قبل از فوت موصی نسبت به اراده موصی موثر نیست و موصی می‌تواند از وصیت خود رجوع کند حتی در صورتی که موصی له  موصی به را قبض کرده باشد

نسبت به موصی له رد یا قبول وصیت بعد از فوت موصی معتبر است

اگر موصی له قبل از فوت موصی وصیت را قبول کرده باشد بعد از فوت قبول مجدد لازم نیست و قبول مورد قبول است

رد وصیت قبل از فوت موصی

 اگر موصی له قبل از فوت موصی وصیت را رد کرده باشد وصیت باطل نمی‌شود و موصی له می‌تواند بعد از فوت وصی وصیت را قبول کند

قبول وصیت بعد از فوت موصی

اگر موصی فوت کرده باشد و موصی له هم وصیت را قبول کرده باشد ولی هنوز موصی به را قبض نکرده باشد می‌تواند از قبول رجوع کرده مجدداً وصیت را رد کند

اگر موصی فوت کرده باشد و موصی له هم وصیت را قبول کرده باشد و موصی به را قبض کرده باشد دیگر نمی‌تواند وصیت را رد کند

سوالات متداول