برای اینکه تفاوت مال منقول و غیر منقول از لحاظ حقوقی را بدانیم ابتدا لازم است که با این دو مال آشنا شویم و بدانیم که تفاوت آنها در چیست که در این مقاله به توضیح این موارد می‌پردازیم
تقسیم بندی مال به منقول و غیرمنقول
مال منقول
طبق ماده ۱۹ قانون مدنی، اموال مادی که قابل جابجایی از مکانی به مکان دیگر باشند بدون آنکه به خود مال یا محل استقرار آن آسیبی وارد شود مال منقول نام دارند همچنین حقوق راجع به چنین اموالی را نیز مال منقول گوییم
مال غیر منقول
اموالی که جابجایی آنها به مال یا محل استقرار آن آسیب وارد می‌کند همچنین حقوق راجع به چنین اموالی نیز در شمار اموال غیرمنقول است کلیه حقوق دینی ناشی از معاملات اموال منقول یا غیرمنقول باید توجه داشت که کلیه حقوق دینی و تعهدات حتی اگر ناشی از اموال غیرمنقول باشند در شمار اموال منقول محسوب میشود
آثار حقوقی تفاوت مال منقول و غیرمنقول
یکی از این آثار مرجع صالح برای رسیدگی به دعوای منقول و غیرمنقول می‌باشد بدین صورت که
در خصوص صلاحیت محلی دعاوی منقول با قواعد زیر روبرو هستیم
- این دعوی را باید در دادگاه محل اقامت خوانده طرح کرد
- اگر خوانده در ایران اقامتگاه نداشته باشد در صورتی که در ایران محل سکونت موقت داشته باشد دعوا باید در دادگاه محل سکونت او اقامه شود منظور از محل سکونت خانه مکانی است که شخص مقیم خارج از ایران در مسافرت‌های موقتی خود به ایران در آنجا مستقر میشود
- اگر خوانده در ایران محل سکونت نیز نداشته باشد ولی مال غیرمنقول داشته باشد دعوا در دادگاه عمومی میشود که مال غیر منقولی از خوانده در حوزه آن واقع است
- اگر خوانده در ایران مال غیرمنقول نیست نداشته باشد خواهان در دادگاه محل اقامت خود اقامه دعوا خواهد کرد
- قانون در خصوص حالتی که خواهان زریران محل اقامت نداشته باشد ساکت است در این حالت هر یک از دادگاه‌های عمومی ایران برای رسیدگی صالح خواهند بود
احکام صلاحیت در رسیدگی به دعاوی منقول
- منظور از اقامتگاه شخص حقیقی مرکز مهم امور و منظور از اقامتگاه شخص حقوقی مرکز اداره عملیات اداری آن است این قاعده برای سهولت دفاع خوانده می‌باشد
- اگر طرفین اختلاف شرح مندرج در بند بالا توافق کنند دادگاهی که به صلاحیت آن توافق کردند می‌تواند به اختلاف ایشان رسیدگی کند اما آن دادگاه مکلف نیست که لزوماً طبق توافق طرفین عمل کند و به دعوا رسیدگی کند بلکه می‌تواند بدون توجه به توافق طرفین قرار عدم صلاحیت صادر کند
- در صورت تعدد خواندگان یک دعوا اگر دعوا نسبت به همگی ناشی از یک منشا باشد خواهان می‌تواند به دادگاه محل اقامت هر یک از خواندگان مراجعه کرده و دعوای خود را نسبت به همه خواندگان طرح کند
صلاحیت محلی در دعاوی غیرمنقول در خصوص صلاحیت محلی دعاوی غیرمنقول با قواعد زیر روبرو هستیم
- این دعوی در صلاحیت دادگاه محل وقوع مال غیرمنقول است
- این قاعده برای سهولت رسیدگی قاضی است در نتیجه امری است و اصحاب دعوا نمی‌توانند برخلاف آن تراضی کنند
- اگر دعوا راجع به اموال غیرمنقول متعددی باشد که در مناطق مختلفی واقع شده خواهان می‌تواند به دادگاه واقع در حوزه هر یک از آن اموال غیرمنقول که بخواهد مراجعه کند و دعوای خود را نسبت به همه املاک در آنجا طرح کند
- البته باید دعوا نسبت به تمام املاک ناشی از یک سبب باشد
توقیف اموال منقول و غیرمنقول
- طبق ماده ۶۱ قانون اجرای احکام مدنی مال منقولی که در تصرف کسی غیر از محکوم علیه باشد و متصرف نسبت به آن ادعای مالکیت کند یا آن را متعلق به دیگری معرفی نماید به عنوان مال محکوم علیه توقیف نخواهد شد
- در صورتی که خلاف ادعای متصرف ثابت شود مسئول جبران خسارت محکوم له خواهد بود اموال منقولی که خارج از محل سکونت یا محل کار محکوم علیه باشد در صورتی توقیف میشود که دلایل و قرائن کافی بر احراز مالکیت او در دست باشد
- از اموال منقول موجود در محل سکونت زوجین آنچه معمولاً و عادتاً مورد استفاده اختصاصی زن باشد متعلق به زن و آنچه مورد استفاده اختصاصی مرد باشد متعلق به شوهر و بقیه از نظر مقررات این قانون مشترک بین آنان محسوب میشود مگر اینکه خلاف آن ثابت گردد
- معمولاً توقیف اموال منقول خیلی راحت‌تر می‌باشد نسبت به توقیف اموال غیرمنقول
توقیف اموال غیرمنقول
- طبق ماده ۹۹ قانون اجرای احکام مدنی قسمت اجرا توقیف مال غیر منقول را با ذکر شماره پلاک و مشخصات ملک به طرفین و اداره ثبت محل اعلام می‌کند
- اداره ثبت پس از اعلام توقیف در صورتی که ملک به نام محکوم علیه ثبت شده باشد مراتب را در دفتر املاک و اگر ملک در جریان ثبت باشد در دفتر ملک بازداشتی و پرونده ثبتی قید نموده و به قسمت اجرا اطلاع می‌دهد و اگر ملک به نام محکوم علیه نباشد فوراً به قسمت اجرا اعلام میشود در صورتی که عواید یک ساله مال غیرمنقول به تشخیص دادگاه برای ادای محکوم به و هزینه اجرایی کافی باشد و محکوم علیه حاضر شود که از عواید آن ملک محکوم به داده شود عین ملک توقیف نمی‌شود و فقط عواید توقیف و محکوم به از آن وصول می‌گردد، در این صورت قسمت اجرا مکلف است مراتع را به ثبت محل اعلام نماید
- توقیف مال غیرمنقول موجب توقیف منافع آن نمی‌گردد
- فروش اموال توقیف شده منقول از طریق مزایده به عمل می‌آید که فروش با حضور مامور اجرا و نماینده دادسرا به عمل می‌آید و صورت مجلس فروش به امضای آنها می‌رسد فروش اعمال توقیف شده غیرمنقول نیز از طریق مزایده می‌باشد که آگهی فروش آن حاوی نکاتی می‌باشد که در ماده ۱۳۸ قانون اجرای احکام مدنی ذکر گردیده است
سوالی که پیش می‌آید این است که هرگاه شک کردیم که مالی منقول است یا غیرمنقول اصل بر کدام است؟
اصل بر این است که همه اموال منقول می‌باشند مگر اینکه خلاف آن ثابت شود
سوالات متداول
آیا هزینه دادرسی در اموال منقول و غیرمنقول متفاوت است؟
بله هزینه دادرسی در اموال منقول بر اساس خواسته خواهان تعیین میشود اما در اموال غیرمنقول بر طبق ارزش معاملاتی املاک در منطقه که توسط کارشناس مشخص میشود تعیین می‌گردد
دادگاه صالح برای رسیدگی به دعاوی غیرمنقول کجا می‌باشد؟
دادگاه محل اقامت مال غیرمنقول صالح به رسیدگی می‌باشد