مهریه یکی از ارکان عقد نکاح می‌باشد که در شرایطی مهر تعلق نمیگیرد و یا در در صورت وجود شرایطی مهریه به صورت نصف به زوجه تعلق می‌گیرد. در این مقاله به توضیح این موارد می‌پردازیم ابتدا لازم است که با مهر و جایگاه مهر در عقد نکاح آشنا شویم
تعیین مهر در عقد نکاح
اگر در نکاح دائم مهری ذکر نشود این نکاح را نکاح التفویض گویند این عقد صحیح است و در شرایطی مهرالمثل باید به عنوان مهر پرداخت شود
اگر در نکاح موقت مهری ذکر نشود عقد باطل است یکی از ارکان اصلی نکاح موقت تعیین مهریه می‌باشد
مهریه از حقوق مالی زوجه است و مواردی چون نشوز، فساد اخلاق یا سوء معاشرت زن در استحقاق او نسبت به دریافت مهریه هیچ تاثیری ندارد
جایگاه مهریه در عقد نکاح
- در نکاح دائم مهریه رکن صحت عقد نیست و جنبه فرعی و تبعی دارد نه جنبه اساسی، در نتیجه اگر در نکاح دائم مهریه به هر دلیل باطل باشد بطلان آن موجب بطلان عقد نکاح نیست
- اگر در نکاح دائم مهریه درج نشده باشد نکاح صحیح است و مهرالمثل جایگزین می‌شود
- اگر در نکاح دائم مهریه مجهول باشد نکاح صحیح است و مهرالمثل جایگزین می‌شود
- اگر در نکاح دائم شرط عدم مهریه درد شده باشد نکاح صحیح است و مهرالمثل جایگزین می‌شود
- نکاح دائم برای اشخاص که توانایی اداره امور مالی خود را ندارند صحیح می‌باشد و فقط قرارداد مهریه غیر نافذ است و با تنفیذ ولی یا قیم صحیح می‌شود
مشخصات مهر
مهر باید مشخصات زیر را داشته باشد
- مالیت داشته
- باشد قابل تملک باشد
- معلوم باشد کلیه اموال می‌تواند به عنوان مهر درج شود
- مهر ممکن است به صورت عین معین یا کلی در معین حقوق مالی مانند حق انتفاع و حق اختراع منفعت انجام دادن کار معین یا سرقفلی باشد
- انجام دادن یک کار به شرط آنکه دارای منفعت عقلایی و مشروع باشد می‌تواند به عنوان مهریه درج شود
- در مالکیت خود زوج باشد یا اگر متعلق به اشخاص ثالث است با رضایت ایشان آن مال به عنوان مهریه قرار گرفته باشد
اقسام مهریه
مهرالمسمی
مهری که قبل یا بعد از عقد به طور مشخص مقرر می‌شود
مهرالمثل
مهری که در برخی شرایط با توجه به وضعیت خانوادگی زوجه و سایر اوصاف او و با توجه به امثال زن و دوستان و نزدیکان او و همچنین با توجه به عرف محل تعیین می‌شود و به زوجه پرداخت می‌شود
مهرالمتعه
مهری که در برخی شرایط با توجه به وضعیت مالی مرد تعیین می‌شود و به همسر او پرداخت می‌شود
میزان مهریه
سوال آن است که آیا در قوانین برای مهریه حداقل یا حداکثر خاصی مقرر شده یا خیر در این خصوص باید توجه داشت که
- در قوانین هیچ حداقل و حداکثری برای مهریه مقرر نشده است
- مهریه باید به میزانی باشد که عرفاً دارای مالیت باشد بنابراین در صورت درج مواردی مانند یک شاخه گل ممکن است چنین تلقی شود که مهریه عرفاً مالیات نداشته و در نتیجه مهرالمثل جایگزین آن شود
- قانونگذار در ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده برای اعمال ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی یعنی حبس مرد تا زمان پرداخت مهریه فقط تا سقف صد و ده سکه بهار آزادی معادل آن چنین حقی را برای زن مقرر کرده است این امر به معنی تعیین سقف برای مهریه نیست این امر صرفاً به این معنی است که اگر مهریه بیش از میزان مذکور باشد زن می‌تواند بابت وصول ۱۱۰ سکه یا معادل قیمت آن درخواست توقیف اموال شوهر یا حبس او را بنماید و بابت مازاد بر این مبلغ زن می‌تواند با توقیف اموال شوهر مهریه را وصول کند اما حق حبس شوهر را ندارد
حبس مرد برای دریافت مهریه
- زن در صورتی می‌تواند برای وصول مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه طلای بهار آزادی یا معادل قیمت آن همسرش را بازداشت نماید که بتواند تمکن مالی شوهر را اثبات کند در غیر این صورت حتی بابت ۱۱۰ سکه نیز حق حبس شوهر را ندارد
- نسبت به مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه بهار آزادی زن حق حبس شوهر را ندارد چه تمکن مالی شوهر اثبات شده باشد و چه اثبات نشده باشد
- حبس مرد در مهریه‌های حال و یا زماندار و عندالمطالبه ممکن است و در مهریه‌های عندالاستطاعه امکان‌پذیر نیست البته در مهریه‌های موجل و در صورتی مرد قابل حبس است که سررسید پرداخت مهریه فرا رسیده باشد و مرد از پرداخت مهریه امتناع کرده باشد
مهریه در چه شرایطی تعلق نمیگیرد
مواردی که هیچگونه مهری پرداخت نمی‌شود در موارد زیر مهری بر عهده مرد نیست
- اگر در عقد نکاح مهر معین نشود یا عدم مهر شرط شده باشد یا مهریه فاقد مالیت باشد یا مهریه مجهول باشد و قبل از مباشرت (نزدیکی) بین زوجین یکی از آنها فوت شود
- اگر عقد نکاح باطل باشد و مباشرت بین زن و مرد رخ ندهد
- اگر عقد نکاح باطل باشد و مباشرت بین زن و مرد رخ دهد و زن نیز آگاه به بطلان عقد نکاح باشد
- اگر نکاح قبل از مباشرت به دلیلی از جانب مرد یا زن فسخ شود البته با یک استثنا و آن اینکه اگر علت فسخ نکاح پیش از مباشرت عنن باشد نصف مهر به زن تعلق می‌گیرد
موارد پرداخت نصف مهر
- اگر مرد همسر خود را قبل از نزدیکی طلاق دهد در این صورت اگر مهریه تماماً به زن پرداخت شده باشد نصف آن مسترد شده و در صورت تلف شدن مهریه زن باید بابت نصف مهریه مثل یا قیمت را به مرد بازگرداند
- اگر مرد در نکاح موقت قبل از نزدیکی مدت باقیمانده از نکاح را ببخشد به این عمل اصطلاحا بذل مدت گفته می‌شود
- اگر قبل از مباشرت نکاح به واسطه عنن از جانب زن فسخ شود. عنن به معنای عدم توانایی انجام عمل زناشویی به صورت دائمی و یا برای مدت طولانی است که از طرف مرد اتفاق می‌افتد
سوالات متداول
آیا به زن ناشزه مهریه تعلق می‌گیرد؟
بله نشور یا عدم تمکین زن تاثیری در حق مهریه او ندارد و در هر صورت استحقاق مطالبه مهریه را دارد
آیا به زنی که به همسرش خیانت کرده است چه به صورت رابطه نامشروع و چه به صورت زنا مهریه تعلق می‌گیرد؟
بله به زنی که به همسر خود خیانت نموده است مهریه تعلق می‌گیرد زیرا مهریه حقی است که به محض وقوع عقد نکاح به زن تعلق می‌گیرد