اعاده دادرسی یکی از طرق فوق العاده در جهت اعتراض به رای می‌باشد که اعمال آنها محدود به موضوعات خاص است یا محدود به جهات خاصی است که در این مقاله به توضیح این موارد می‌پردازیم
اعاده دادرسی
رسیدگی مجدد به پرونده توسط همان دادگاه کننده رای قطعی به دلیل وجود جهات خاص مذکور در قانون را اعاده دادرسی گوییم به عبارت دیگر جهاتی وجود دارد که در صورت برقراری آن جهات دادگاه می‌تواند به درخواست یکی از طرفین دعوا مجدداً به پرونده رسیدگی کند.
جهات اعاده دادرسی
- موضوع حکم مورد ادعای خواهان نبوده باشد مانند آنکه خواسته خواهان صدور حکم نسبت به تخلیه ملکی باشد ولی دادگاه علاوه بر تخلیه حکم پرداخت اجور معوقه نیز صادر کند
- حکم به میزان بیشتر از خواسته صادر شده باشد برای مثال شخصی بابت ۸۰ میلیون تومان دادخواست داده است اما قاضی طرف مقابل را به ۱۰۰ میلیون تومان محکوم کند یا مانند آنکه شخصی ۱۰ میلیون تومان از وجه یک فقره چک ۳۰ میلیون تومانی را مطالبه کرده اما دادگاه نسبت به کل ۳۰ میلیون رای صادر کند
- وجود تضاد در مفاد یک حکم که ناشی از استناد به اصول یا مواد متضاد باشد مانند آنکه دادگاه در رای صادره نسبت به بطلان قرارداد استدلال کرده باشد ولی در نهایت حکم تایید فسخ آن قرارداد صادر کند
- با توجه به اینکه قرارداد باطل کان لم یکن است و قابل فسخ نیست مفاد چنین حکمی دارای تضاد است حکم صادره با حکم دیگری در خصوص همان دعوا و اصحاب آن که قبلاً توسط همان دادگاه صادر شده متضاد باشد بدون آنکه سبب قانونی موجب مغایرت باشد در این خصوص توجه داشته باشید که برای اعاده دادرسی به استناد این جهت ۴ وحدت شرط لازم است
- وحدت موضوع دو دعوا
- وحدت سبب دو دعوا
- وحدت اصحاب دو دعوا
- وحدت دادگاه صادر کننده رای دو دعوا
- این تعارض در صورتی از موجبات اعاده دادرسی است که هر دو حکم قطعی شده باشد مغایرت بین دو حکم از جهات اعاده دادرسی است نه مغایرت بین یک حکم و یک قرار این جهت در صورت موجب اعاده دادرسی است که هر دو حکم متعارض از یک دادگاه صادر شده باشد البته منظور از یک دادگاه صرفاً یک شعبه نیست بلکه ممکن است دو حکم از یک شعبه یا از شعبه هم عرض از یک حوزه قضایی صادر شده باشد
- طرف مقابل درخواست کننده اعاده دادرسی حیله و تقلبی به کار برده که در حکم دادگاه موثر بوده است در این خصوص باید توجه داشت که حیله و تقلب باید به موجب یک رای نهایی اثبات شود، حیله و تقلب نماینده طرف مقابل نیز از موجبات اعاده دادرسی است حیله و تقلب در صورتی موجب اعاده دادرسی است که در رای دادگاه موثر باشد هم از آنکه تنها دلیل باشد یا بخشی از ادله باشد برخی از مصادیق حیله و متقلب عبارت است از حاضر کردن شخصی غیر از خوانده در جلسه دادرسی و اخذ اقرار از او تبانی با وکیل طرف مقابل عدم درج برخی از خواسته‌ها و محتویات دادخواست اصلی در نسخه دوم دادخواست که به خوانده ابلاغ شده است ، معرفی محل غیر از محلی که قرار تحقیق محلی یا معاینه محل باید در آنجا انجام شود معرفی شهود کذب دادگاه و استماع شهادت ایشان سوگند دروغ از مصادیق حیله و تقلب به نظر نمی‌رسد چرا که همراه با مانور متقلبانه نیست
- حکم دادگاه مستند به اسنادی بوده که پس از صدور حکم جعلی بودن آنها ثابت شود جعلیت اسناد باید به موجب رای نهایی حقوقی مبنی بر بی‌اعتباری سند یا رای قطعی کیفری مبنی بر جرم جعل اثبات شود اگر کسی که جعل نموده است فوت کرده باشد طرح شکایت کیفری برای اثبات جرم جعل منتفی است و می‌توان برای اثبات جعل به طرفیت وراث او دعوای حقوقی طرح کرد و سپس به استناد رای نهایی حقوقی مبنی بر جعلیت و بطلان سند تقاضای اعاده دادرسی کرد
- پس از صدور حکم اسناد و مدارکی به دست آید که دلیل حقانیت درخواست کننده اعاده دادرسی باشد و ثابت شود اسناد و مدارک یاد شده در جریان دادرسی مکتوم بوده و در اختیار متقاضی نبوده است
- اثبات اصالت یک سند به موجب حکم قطعی کیفری وقتی که تحت رسیدگی به دعوای حقوقی آن سند در شماره ادله بوده و به دلیلی مانند انکار یا تردید از اعداد دلایل شخص خارج شده است در این خصوص توجه داشته باشید که اگر در جریان دادرسی حقوقی نسبت به اصالت تعرض یعنی انکار تردید یا ادعای جعل شده باشد و به هر دلیل مانند عدم ارائه سند در مهلت مقرر یا ناتوانی شخص ارائه کننده در اثبات اصالت سند آن سند از اعداد دلایل ارائه کننده خارج شود ولی بعداً به موجب حکم قطعی کیفری اصالت سند ثابت شود در این صورت می‌توان به استناد حکم قطعی کیفری نسبت به حکمی که قبلاً در دعوای حقوقی صادر شده تقاضای اعاده دادرسی کرد
- این بند در صورتی از موجبات اعاده دادرسی است که اثبات اصالت سند مزبور در حکم مورد اعاده دادرسی موثر باشد آرای قابل اعاده دادرسی فقط نسبت به احکام قطعی امکان‌پذیر است بنابراین در خصوص قراره دادرسی راه ندارد در خصوص احکام نیز تا قبل از قطعیت یعنی تا قبل از منتفی شدن طرق عادی شکایت از رای یعنی واخواهی و تجدید نظر یا ساقط کردن حق واخواهی و تجدید نظر اعاده دادرسی ممکن نیست
- آرای دیوان عدالت اداری نیز قابل اعاده دادرسی است
- نسبت به رای داور در قواعد داوری داخلی اعاده دادرسی پیش‌بینی نشده اما در خصوص رای داور در قانون داوری تجاری بین‌المللی اعاده دادرسی به رسمیت شناخته شده است
شرایط دادخواست اعاده دادرسی
در دادخواست اعاده دادرسی باید مفاد و شرایط زیر رعایت شود
- نام و نام خانوادگی و محل اقامت متقاضی دادرسی و نماینده او
- نام و نام خانوادگی و محل اقامت خوانده اعاده دادرسی
- مشخصات شماره حکمی که مورد درخواست اعاده دادرسی است
- مشخصات دادگاه صادر کننده حکم شماره شعبه و نام حوزه قضایی
- جهت یا جهاتی که موجب درخواست دادرسی شده است
- سایر مشخصات دادخواست مانند هزینه دادرسی و تعداد کافی نسخه دادخواست در خصوص اعاده دادرسی هم باید رعایت شود
- هزینه دادرسی اعاده دادرسی ۵/۵ درصد ارزش خواسته‌ای است که نسبت به آن درخواست اعاده دادرسی شده است
سوالات متداول
آیا اثبات کذب شهادت شهود از موجبات اعاده دادرسی است یا خیر؟
اگر شاهد یا شهود با طرفی که به نفع او شهادت دادند تبانی کرده باشد که علیالاصول نیز چنین است در این صورت موضوع مشمول بند ۵ ماده ۴۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی است و از موجبات اعاده دادرسی است
آیا می‌شود نسبت به قرارها اعاده دادرسی نمود؟
خیر اعاده دادرسی فقط در مورد احکام قابل اجرا می‌باشد