مسئول صدور چک بلامحل شرکت کیست؟

مسئول صدور چک بلا محل شرکت یکی از مواردی است که در چک برگشتی و چک بلامحل پیش می‌آید که چه کسی مسئول است، علیه چه کسی باید شکایت شود که در این مقاله به این موضوع می‌پردازیم. در ابتدا لازم است که با مفهوم چک آشنا شویم.

تعریف چک

چک نوشته‌ای یا سندی است که به موجب آن شخصی به نام صادر کننده چک وجوه یا اعتباری را که نزد شخص دیگری به نام محال علیه دارد کلاً یا قسمتی از آن را مسترد می‌کند یا به شخص دیگری واگذار می‌کند با توجه داشت که چک نیز مانند برات متضمن دستور پرداخت است.

مزایای چک نسبت به دیگر اسناد تجاری

• رسیدگی به کلیه شکایات و دعاوی جزایی و حقوقی مربوط به چک در دادسرا و دادگاه تا خاتمه دادرسی فوری و خارج از نوبت انجام می‌شود البته این امر به معنی رسیدگی بدون دعوت از طرفین نیست بلکه به معنی تعیین وقت دادرسی زودتر از موعد عادی دادگاه است
• چک در حکم سند لازم الاجرا است و می‌توان برای وصول مبلغ آن از طریق اجرای ثبت اقدام کرد
• صدور چک بلامحل جز در استثنائاتی که بیان می‌شود قابل تعقیب کیفری است و می‌توان به وسیله طرح شکایت کیفری ضمن مجازات صادر کننده مبلغ چک را با تشریفات کمتر و سریعتر وصول کرد
• در صورت صدور چک به نمایندگی نماینده و اصیل هر دو نسبت به وجه چک مسئولیت تضامنی دارند

طرق وصول وجه چک

برای وصول وجه چک سه روش قابل تصور است

• اقامه دعوای حقوقی
• صدور اجراییه توسط اداره ثبت اسناد
• طرح شکایت کیفری

بررسی حدود مسئولیت مسئولین چک در این خصوص قانونگذار به موجب ماده ۳۱۴ قانون تجارت قواعد برات را در خصوص چک جاری دانسته است این قواعد طبق ماده ۲۴۹ قانون تجارت عبارتند از

• اگر دارنده چک به تکالیف قانونی خود که پیش از این بیان شد عمل کرده باشد صادر کننده و ظهر نویسان در برابر دارنده چک مسئولیت تضامنی دارند و او می‌تواند به هر یک از مسئولین چک مجتمعاً یا منفرداً مراجعه کند و تمام یا بخشی از وجه چک را از همه آنها یا هر یک از آنها یا هر چند نفر از آنها که بخواهد دریافت کند
• در دریافت وجه چک از مسئولین آن نیاز رویت ترتیب نیست یعنی لازم نیست که دارنده به ظهر نویس‌های ماقبل خود رجوع کند و او هم به ظهر نویس ماقبل خود تا به صادر کننده برسد. بلکه دارنده می‌تواند به هر شخصی که بخواهد یا به چند نفر یا تمام مسئولین به نحوه تضامنی مراجعه کند پس از آنکه دارنده به یکی از ظهرنویسان رجوع کند و وجه چک را از او دریافت کند همین حق را هر یک از ظهرنویسان نسبت به صادر کننده و ظهرنویسان ما قبل از خود داراست
• اگر دارنده علیه یک یا چند نفر از مسئولین چک اقامه دعوا کرده باشد این امر مانع از آن نیست که علیه اشخاص دیگری از مسئولین چک نیز اقامه دعوا کند
• اگر دارنده چک به تکالیف قانونی خود مبنی بر اعتراض عدم تادیه (عدم پرداخت) و اقامه دعوا در مواعد خاص عمل نکرده باشد دیگر نمی‌تواند از مصونیت تضامنی صادر کننده و ظهرنویسان استفاده کند در این صورت دارنده چک طبق ماده ۳۱۵ قانون تجارت فقط می‌تواند به صادر کننده چک و ضامن او رجوع کند
• اگر صادر کننده اثبات کند وجه چک به دلیلی که مربوط به بانک بوده است مانند ورشکستگی یا انحلال بانک از بین رفته است دعوای دارنده علیه صادر کننده نیز مورد قبول نخواهد بود
• هر یک از مسئولین چک اگر ضامن داشته باشد مسئولیت ضامن در قالب مسئولیت کسی که برای او ضمانت شده است می‌باشد یعنی اگر مضمون عنه مسئول باشد ضامن او نیز مسئول است و اگر مضمون عنه مسئول نباشد ضامن او نیز مسئول نیست

مسئول صدور چک بلامحل

سوال آن است که علیه چه اشخاصی می‌توان طرح شکایت کیفری کرد؟

• در این خصوص باید توجه داشت که فقط علیه صادر کننده چک می‌توان طرح شکایت کیفری کرد نه علیه ضامنان او و نه علیه ظهرنویسان البته مسئولیت حقوقی ضامنان و ظهر نویسان به قوت خود باقی است و می‌توان علیه آنها دعوای حقوقی اقامه کرد
• اگر چکی به نمایندگی از جانب شخص حقیقی یا حقوقی مثل شرکت که موضوع مقاله ما نیز می‌باشد صادر شده باشد مانند آن که شخصی به وکالت از صاحب حساب چک صادر کند یا اینکه مدیر شرکت از حساب شرکت چکی صادر کند هم صادر کننده(نماینده) و هم صاحب حساب ( اصیل ) متضامناً مسئول پرداخت وجه چک هستند اما فقط می‌توان علیه نماینده طرح شکایت کیفری کرد مگر اینکه آن نماینده ثابت کند که عدم پرداخت مستند به عمل صاحب حساب یا وکیل یا نماینده بعدی او بوده است که در این صورت کسی که موجب عدم پرداخت شده از نظر کیفری مسئول است
• اگر صادر کننده چک فوت کند اگرچه وراث او در صورت رد نکردن ترکه نسبت به مبلغ چک مسئولیت دارند اما طبیعی است که به دلیل اصل شخصی بودن مجازات‌ها دارای مسئولیت کیفری نیستند و قابل مجازات نمی‌باشند

اگر مدیر شرکتی اقدام به صدور چکی از حساب شرکت کرده باشد دارنده چک علیه چه اشخاصی می‌تواند دعوای حقوقی یا شکایت کیفری طرح کند؟

مدیر شرکت نماینده شرکت محسوب می‌شود از همین رو برای اقامه دعوای حقوقی شرکت و مدیر یا مدیران امضا کننده چک هر دو مسئولیت تضامنی دارند و می‌توان علیه هر دو اقامه دعوا کرد برای طرح شکایت کیفری فقط می‌توان علیه مدیر یا مدیران امضا کننده چک اقدام کرد

جنبه خصوصی جرم صدور چک بلا محل

این جرم جنبه خصوصی دارد در این زمینه نکات زیر مورد توجه قرار می‌گیرد

• بدون شکایت دارنده چک صادر کننده قابل تعقیب نیست و دادستان نمی‌تواند ابتدا وارد تحقیق در این جرم شود
• اگر صادر کننده چک قبل از تاریخ شکایت کیفری وجه چک را نقداً به دارنده آن بپردازد قابل تعقیب کیفری نیست
• اگر صادر کننده چک با موافقت شاکی خصوصی ترتیبی برای پرداخت آن داده باشد یا موجبات پرداخت آن را در بانک محال علیه فراهم کند قابل تعقیب کیفری نیست
• وجود چک در دست صادر کننده آن در هر مرحله‌ای که باشد دلیل پرداخت وجه آن و انصراف شاکی از شکایت است مگر خلاف آن ثابت شود

سوالات متداول