دلال کیست ؟ انوع آن و تعهدات دلال

دلال به عقیده دکتر کاتوزیان« دلالی نوع دیگری از وساطت است که در آن دامنه عمل واسطه در مقایسه با حق‌العملکاری محدودتر است زیر دلال فقط برای وقوع یک معامله کارآمد تلاش می‌کند اما خود معامله را طرفین انجام می‌دهند»

موجب ماده ۳۳۵ قانون تجارت دلال کسی است که یا واسطه انجام معامله می‌شود و یا برای شخصی طرف معامله پیدا می‌کند به شخصی که به دلال وکالت می‌دهد امر یا موکل می گویند.

مثلاً احمد به دوستش دستور دهد که برای خانه‌اش خریدار پیدا کند احمد آمر و دوست او دلال می‌باشد دلال تنها در معامله نقش واسطه دارد به همین دلیل که دلال نمی‌تونه پول را از طرف مقابل دریافت کنه یا پول را به طرف مقابل بپردازد مگر آنکه اجازه نامه مخصوص داشته باشد. دلالی اصولاً تابع مقررات وکالت است مایا در مواردی که در قانون تجارت استثنا شده باشد باید توجه کرد که در مطالعه مقررات حقوق تجارت اوصاف خاص این مواد باید در نظر گرفته شود. در این مقاله به تمامی این موارد میپردازیم.

دلال باید ایرانی باشد و برای فعالیت دلالی پروانه کسب کند و اگر بدون پروانه دلالی کند به حبس از ۶ ماه تا ۲ سال و جزای نقدی محکوم می‌شود.

دلال می‌تواند در رشته‌های مختلف تجارت کند و هم می تواند کارمند باشد و هم دلال.

انواع دلال

به موجب ماده ۷ قانون راجع به دلالان سه نوع دلالی می‌توان در نظر گرفت :

• ملکی 
• خواربار و سایر امور شهری 
• بازرگانی

البته در آیین نامه دلالی رسمی بیمه مصوب ۱۳۵۲ شورای عالی بیمه دلال رسمی بیمه پیش بینی شده است.دلال رسمی بیمه، کسی است که در مقابل دریافت کارمزد، واسطه انجام معامله میان بیمه‌گر و بیمه گذار می‌شود دلال رسمی بیمه باید پروانه رسمی بیمه داشته باشد دلال تاجر می‌باشد.

دلالی همزمان برای چند امر در یک صنف یا صنف های مختلف:

طبق ماده ۳۴۱ قانون تجارت دلالی همزمان برای چند آمرمنعی ندارد اما دلال باید امرین را از این امر یا از هر امری که موجب تغییر رای آنها شود مطلع سازد زیرا ممکن است باعث ضرر به امری بشود مثلاً شخصی می‌خواهد خانه خود را در عرض یک هفته بفروشد و شخصی را به عنوان دلال انتخاب می‌کند حال اگر دلال برای چند نفر دیگر نیز دلالی کند باید این نکته را به اطلاع آمربرساند زیرا ممکن است با توجه به کمی وقت به امر ضرر وارد شود و دلال نتواند تمام تلاش خود را برای فروش خانه انجام دهد.

تعهدات دلال

• تعهد به اطلاع رسانی : تعهد به اطلاع رسانی دلال به دو دسته تقسیم می‌شود تعهد به اطلاع رسانی در مقابل طرفین معامله که به موجب ماده ۳۳۷ قانون تجارت دلال باید در نهایت صحت و از روی صداقت طرفین معامله را از جزئیات معامله مطلع سازد حتی اگر برای یک طرف معامله دلالی کند اتومبیل موضوع معامله نقصی داشته باشه و دلال از آن مطلع باشد باید آن را به طرفین معامله اطلاع دهد. دومین تکلیف تکلیف اطلاع رسانی در خصوص سهیم یا منتفع بودن دلال در نفس معامله است به موجب ماده ۳۴۶ قانون تجارت در صورتی که دلال در نقش معامله منتفی یا سهیم باشد باید به طرفی که این نکته را نمی‌داند اطلاع دهد برای مثال شخصی به دلال بگویدبرای من خانه‌ای در فلان منطقه و به فلان قیمت پیدا کن و یک دانگ از آن نیز مال تو باشد.
• ضمانت اشیا و اسنادی که در ضمن معامله به دلال سپرده شد:  طبق ماده ۳۳۹ قانون تجارت دلال مسئول تمام اشیا و اسنادی است که در ضمن معاملات به او داده می‌شود همانطور که می‌دانی دلال در وهله اول مسئولیت تقصیری ندارد و در صورت تقصیر باید اثبات گردد قانونگذار در این ماده بر دلال فرض مسئولیت پیش بینی نموده است یعنی اصل بر مسئولیت دلال می‌باشد مگر آنکه دلال خلاف آن را اثبات کند مثلاً امر اتومبیل را به دلال بسپارد تا آن را بفروشد و اتومبیل تلف شود در این حالت دلال ضامن است مگر آنکه ثابت کند تلف مربوط به شخص دلال نبوده مانند اینکه اتومبیل در اثر زلزله از بین رفته باشد.
• تعهد به نگهداری نمونه تا زمان ختم معامله : ماده ۳۴۰ قانون تجارت در موردی که فروش از روی نمونه باشد دلال باید نمونه مال التجاره را تا زمان پایان معامله نگهداری کند اگر فروش از روی نمونه باشه مثلاً یک تن برنج از روی یک کیسه به عنوان نمونه معامله شود دلال باید نمونه را تا زمان پایان معامله نگه دارد. مگر آنکه طرفین معامله دلال را از این قید معاف کرده باشند یعنی بگویند لازم نیست نمونه را تا آخر معامله نگه داری.
• ضمانت صحت امضاهایی که توسط دلال رد و بدل می شود اگر معامله‌ای توسط دلال واقع شود و نوشتجات معامله توسط او نوشته شده باشد و رد و بدل شود دلال ضامن صحت نوشتجات و امضاهای اشخاصی است که برای آنها معامله را انجام داده است مثلاً اگر دلال معامله را برای شخص الف و ب انجام داده باشد ضامن صحت امضاهای این دو نفر است و اگر امضای یکی از این دو نفر جعلی باشد دلال باید پاسخگو باشد امضای شخص ج بر روی سند قید شده باشد ارتباطی به دلال ندارد زیرا دلال از طرف ج معامله را انجام نداده است.
• تکلیف به دادن تامین توسط دلال موجب ماده ۳ قانون راجع به دلالان کسی که می‌خواهد شغل دلالی را انتخاب نماید برای جبران خسارت که ممکن است قانوناً از عملیات او متوجه طرفین معامله شود باید تامین بدهد مانند وثیقه غیرمنقول یا سهام ضمانت یکی از تجار معتبر یا بانک.

دلال اصولاً نمی‌تواند مخارجی را که برای معامله انجام داده دریافت کند مگر اینکه شرط شده باشد که هزینه مخارجی که دلال برای معامله انجام نموده است به او پرداخته شود یا عرف تجارتی اون محلی که در آنجا شاغل است مخارج را حکم کند.

سوالات متداول