تسلیم اموال غایب مفقودالاثر به ورثه در قانون مدنی دارای شرایطی است که باید ورثه دارا باشند همچنین خود فرد غایب نیز، نبودش دارای شرایطی است که در این مقاله ابتدا به تعریف و توضیح فرد غایب مفقودالاثر میپردازیم و بعد از آن نحوه تسلیم اموالش به ورثه توسط دادگاه را بیان میکنیم.
تعریف غایب مفقودالاثر
غایب مفقودالاثر کسی است که از غیبت او مدت نسبتا طولانی گذشته و از او به هیچ خبری نباشد. که در فقه اسلامی چنین غیبتی را غیبت منقطعه می گویند و فرد غایب را مفقودالخبر می نامند.
نکته قابل توجه اینکه اگر غیبت فرد طولانی شده باشد اما به لحاظ عرفی مراجعه وی قطعی و مسلم باشد مفقودالاثر محسوب نخواهد شد. مهمترین ویژگی در تعریف غایب مفقود الاثر بی‌اطلاعی از حیات یا مرگ غایب است غایب مفقود الاثر با مجهول المکان بودن اصحاب دعوا تفاوت دارد زیرا ممکن است کسی مجهول المکان باشد ولی مفقود الاثر نباشد یا تلفن می‌زند.
اداره اموال غایب مفقودالاثر
برای اداره اموال غایب مفقود الاثر با مراحل زیر روبرو هستیم:
- اگر غایب مفقود الاثر برای اداره اموال خود تعیین تکلیف کرده باشد یا کسی باشد که قانوناً( مانند ولی )یا بر حسب قرارداد (مانند وکیل )بتواند اموال او را اداره کند تا زمان صدور حکم موت فرضی او به همان ترتیب مقرر عمل می‌شود
- اگر هیچکس برای اداره اموال غایب نباشد تا امین توسط دادگاه تعیین شود دادستان موقتاً اقدام به اداره اموال غایب می‌کند
- در صورت تقاضای تعیین امین از طرف دادستان یا اشخاص ذینفع دادگاه برای اداره اموال غایبه مفقود الاثر یک نفر امین معین می‌کند.
- در صورتی که اموال غایب در خارج از ایران باشد وظیفه نگهداری و حفاظت از آن تا تعیین امین بر عهده مامورین کنسولی است که وظایف و اختیارات آنان مشابه موارد مقرر شده برای دادستان است.
- وراث غایب مفقود الاثر می‌توانند قبل از صدور حکم موت فرضی غایب از دادگاه تقاضا نمایند که اداره دارایی او را به ورثه بسپارد.
- اگر از تاریخ آخرین خبری که از حیات غایب رسیده مدتی گذشته باشد که عادتاً چنین شخصی زنده نمی‌ماند حکم موت فرضی غایب صادر می‌شود اداره اموال را موقت به آنها بدهد.
- صلاحیت نصب امین با دادگاهی است که محل آخرین اقامتگاه غایب است یعنی غایب قبل از غیبتش در آن محل سکونت داشته است.
- تمامی افراد ذینفع بدون آنکه حصری از این باب در قانون امور حسبی یا قانون مدنی باشد می‌تواند تقاضای نصب امین کنند از جمله وراث بستانکاران اشخاص واجب النفقه غایب و غیره.
شیوه‌ی تعیین امین برای غایب مفقودالاثر
تقاضای تعیین امین فقط از طریق دادستان و اشخاص ذینفع قبول می‌شود محکمه می‌تواند از امینی که معین می‌کند تقاضای ضامن یا تضمینات دیگر کند.
اگر یکی از وراث غایب تضمینات کافی بدهد دادگاه نمی‌تواند امین دیگری معین کند و وارث مزبور به این سمت معین خواهد شد دادگاه ممکن یک یا چند امین تعیین کند در صورت تعدد امین دادگاه شیوه اقدام آنها را از حیث اینکه به صورت تنهایی اداره کنند یا به صورت اجتماع و با هم تعیین می‌کند، که اگر دادگاه چند امین تعیین کرده باشد و شیوه اقدام آنها را از حیث استقلال به صورت تنهایی و اجتماع اینکه با هم اداره کنند تعیین نکرده باشد اصل بر این است که با هم و با اتفاق نظر اموال را اداره کنند
نحوه تسلیم اموال غایب مفقودالاثر به ورثه
در این خصوص باید به نکات زیر توجه داشت:
- این امر در صورتی ممکن است که غایب کسی را برای اداره اموال خود معین نکرده باشد .
- ۲ سال تمام از آخرین خبر غایب گذشته باشد بدون اینکه حیات یا مرگ او معلوم باشد.
- وراث باید ضامن یا تضمینات کافی بدهند تا در صورت مراجعه غایب و یا در صورتی که اشخاص ثالث حقی بر اموال او داشته باشند بتوانند اموال یا حق اشخاص ثالث را بدهند تضمینات مزبور تا موقع صدور حکم موت فرضی غایب باقی خواهد بود
- در تصرف موقت ورثه هنوز حکم فوت فردی صادر نشدند و هنوز برای ورثه مالکیت ایجاد نشده و تنها اجازه استفاده از اموال را دارند.
موارد صدور حکم موت فرضی
در مواردی که گفته می‌شود عادتاً شخص غایب زنده فرض نمی‌شود و در نتیجه حکم موت فرضی او قابل صدور است:
- وقتی که ۱۰ سال تمام از تاریخ آخرین خبری که از حیات غایب رسیده گذشته و در پایان مدت مزبور سن غایب از ۷۵ سال گذشته باشد
- وقتی که یک نفر جز نیروهای مسلح بوده و در زمان جنگ مفقود و سه سال تمام از تاریخ انعقاد صلح بگذرد ولی خبری از او نرسد اگر جنگ منتهی به انعقاد صلح نشده باشد مدت مزبور ۵ سال از تاریخ ختم جنگ محسوب می‌شود.
- وقتی که یک نفر حین سفر دریایی در کشتی بوده و آن کشتی در آن مسافرت تلف شده باشد و ۳ سال تمام از تاریخ تلف شدن کشتی گذشته باشد و از آن مسافر خبری نرسد.
- اگر کسی در نتیجه سایر امور دچار خطر مرگ شده و مفقود شده یا در هواپیما بوده و هواپیما مفقود شده باشد.
تمامی این موارد تمثیلی هستند و صدور حکم موت فرضی محصور به همین امور نیست و امور دیگری را نیز شامل می‌شود.
برای صدور حکم موت فرضی باید در یکی از جراید محل و در یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار تهران سه بار به فاصله یک ماه نشر آگهی کرد و اشخاصی را که ممکن است از غایب خبری داشته باشند دعوت نماید که اگر خبر دارند به اطلاع دادگاه برسانند هرگاه یک سال از تاریخ اولین اعلان بگذرد و حیات غایب ثابت نشود حکم موت فرضی او داده می‌شود.
حضور غایب بعد از صدور حکم موت فرضی
با صدور حکم موت فرضی اموال به وراث منتقل می‌شود در این حالت برای وراث یک مالکیت متزلزل ایجاد می‌شود یعنی مالکیتی همراه با یک شرط فاسخ ایجاد می‌شود که هر زمان شخص مفقودالاثر بازگردد این مالکیت هم منتفی می‌شود و مال به شخص غایب برمیگردد.
سوالات متداول
اگر برای غایب مفقود الاثر حکم موت فرضی صادر شده باشد و اموال به ورثه تحویل داده باشند و ورثه آن اموال را تلف کرده باشند مسئولیت این تلف با چه کسی است؟
طبق ماده ۱۰۲۷ قانون مدنی زمانی که برای شخص مفقود الاثر حکم موت قصادر می‌شود و اموال او بین ورثه تقسیم می‌گردد برای ورثه حق مالکیت ایجاد می‌شود و زمانی که مال نزد ورثه تلف می‌شود ورثه هیچ مسئولیتی ندارند چرا که مال به مالکیت او دراومده و برای خود شخص بوده و حالا که تلف شده و از بین رفته ورثه هیچ مسئولیتی ندارد.
اگر مردی غایب باشد همسر او با چه اوصاف و شرایطی می‌تواند درخواست طلاق کند؟
اگر مرد غایب باشد همسر او می‌تواند با جمع سه شرط می تواند از دادگاه درخواست حکم طلاق نماید
یک -شخص ۴ سال تمام غایب مفقود الاثر باشد.
دو- در یکی از جراید محل و در یکی از روزنامه‌های کثیر الانتشار تهران سه بار به فاصله یک ماه نشر آگهی شود .
سه- یک سال از تاریخ اولین آگهی بگذرد.