مسئولیت مدنی به معنای عام اگر اشخاص در زندگی حقوقی خود تعهدات خود را نقض نمایند به واسطه این نقض عهد برای ایشان مسئولیتی پدید می‌آید که باید خسارات شخص یا اشخاصی را که به واسطه این نقض عهد به ایشان خسارات وارد شده است جبران نمایند به این مسئولیت مدنی مبنی بر جبران خسارت مسئولیت مدنی یا یا زمان قهری گفته می‌شود که به دو قسم تقسیم می‌شود
مسئولیت قراردادی
اگر تعهدات قراردادی توسط یکی از طرفین عقد نقض شود شخصی که اقدامات به نقض این تعهدات کرده است مسئول جبران خسارات طرف مقابل است
الزامات خارج از قرارداد( مسئولیت مدنی به معنای خاص )
اگر تعهدات غیر قراردادی یعنی تعهداتی که به واسطه قانون یا عرف بر دوش اشخاص گذاشته شده است مانند رعایت مقررات رانندگی- رعایت احتیاط در حرکت آسیب نرساندن به دیگران -عدم تصرف غاصبانه اموال دیگران نقض شود شخصی که اقدام به نقض این تعهدات کرده است مسئول جبران خسارت است
الزامات خارج از قرارداد شامل عناوین زیر می‌باشد
- ایفای ناروا
- اداره فضولی مال غیر
- غصب و آنچه در حکم غصب است
- اتلاف
- تسبیب
- استیفا
- دارا شدن بلاجهت
اوصاف الزامات خارج از قرارداد
- الزامات خارج از قرارداد در شمار وقایع حقوقی هستند زیر آثار آنها ناشی از اراده اشخاص نیست برای مثال اگر شخصی مالی را غصب کند هرچند ممکن است این غصب ارادی باشد اما او به واسطه اراده خود ملزم به بازگرداندن آن مال نمی‌شود بلکه قانون او را ملزم به بازگرداندن مال کرده است
- درست است که الزامات خارج از قرارداد در شماره وقایع حقوقی هستند زیرا آثار آنها ناشی از اراده اشخاص نیست بلکه ناشی از حکم قانون است اما تشکیل این الزامات خارج از قرارداد ممکن است ارادی مانند غصب ارادی یا اتلاف عمدی باشد یا غیر ارادی مانند اتلاف غیر ارادی مال غیر به واسطه اصابت غیر عمدی دست، بنابراین تشکیل الزامات خارج از قرارداد ممکن است اراده یا غیرارادی باشد اما آثار آن غیر ارادی است
- این الزامات ممکن است جنبه منفی و یا مثبت داشته باشند برای مثال برطرف کردن منشا ورود خسارت جنبه منفی الزامات خارج از قرارداد و پرداخت اجرت المثل مال یا دادن مثل یا قیمت مالی که تلف شده است یا دادن تفاوت قیمت مالی که دچار کسر قیمت شده است یا تعمیر مالی که خراب شده است یا بنا کردن دیواری که خراب شده است جنبه مثبت الزامات خارج از قرارداد است
مبانی نظریه مسئولیت مدنی
نظریه تقصیر
طبق این نظریه شخصی را باید مسئول جبران خسارت دانست که مرتکب تقصیر شده است به عبارت دیگر خسارت در صورتی جبران می‌شود که تقصیری در کار باشد و آن تقصیر سبب ورود خسارت شده باشد
نظریه خطر
به موجب این نظریه هر کس به فعالیتی بپردازد و محیط و شرایط خطرناکی برای دیگران به وجود آورد باید زیان‌های ناشی از آن را جبران کند چه مرتکب تقصیر شده باشد و یا چه مرتکب تقصیری نشده باشد نظریه خطر نسبت به نظریه تقصیر خسارات را به نحو کامل تری جبران می کند
نظریه مختلط
این نظریه ترکیبی از نظریات تقصیر و ایجاد خطر است در نظریه مختلط اصل بر نظریه تقصیر گذاشته شده است
نظریه تضمین حق
طبق این نظریه برای ایجاد مسئولیت جبران خسارت نه نیاز به تقصیر است و نه نیاز به آن است که شخص فضای خطرناکی را ایجاد کرده باشد بلکه به صرف اینکه خسارتی وارد شود عامل زیان باید آن را جبران کند چه خسارت به طور مستقیم به شخص منتسب باشد و چه نباشد و همین الزام به جبران زیان مسئولیت مدنی نامیده می‌شود این نظریه به تضمین حقوق افراد زیان دیده تاکید دارد
مبانی مسئولیت مدنی در متون فقهی
قاعده اتلاف
اگر شخصی مال غیر را مستقیماً تلف کند یا مستقیماً به حقوق مالی غیر خسارت وارد کند ملزم به جبران خسارت است مانندی که شخصی با سنگ شیشه خانه دیگری را بشکند
قاعده تسبیب
اگر شخصی موجبات ورود خسارت به غیر را فراهم کند یا به طور غیر مستقیم و با واسطه موجب خسارت او شود ملزم به جبران خسارت است مانند شخصی که در مسیر عمومی گودالی حفر می‌کند و خودرویی در حین حرکت داخل آن گودال می افتد
قاعده لاضرر
اگر شخصی به دیگران ضرری وارد کند باید ضرر او را جبران کند موارد اتلاف و تسبیب به نوعی ریشه در قاعده لاضرر دارند
قاعده اقدام
اگر شخصی اقدام می‌کند که آن اقدام به ضرر او باشد و ضرر به طور متعارف ناشی از اقدام خود او باشد نمی‌تواند از دیگران جبران خسارت خود را مطالبه کند مانند شخصی که بدون استفاده از لباس مخصوص در مسابقه پینت بال شرکت می‌کند و در نتیجه به او خسارت وارد می‌شود این خسارت ناشی از اقدام خود او در نپوشیدن لباس ایمنی است و نمی‌تواند از دیگران خسارتی مطالبه کند
عوامل منتفی کننده مسئولیت مدنی
قوه قاهره : رویدادی قوه قاهره محسوب می‌شود که خارجی باشد یعنی قابل انتساب به اراده شخص مسئول نباشد عادتاً قابل پیش بینی نباشد مانند بارندگی باران برای مناطق پربارش یا زلزله
فعل ثالث :اگر فعل شخص ثالث اوصاف قوه قاهره را داشته باشد از موجبات منتفی کننده مسئولیت مدنی است برای مثال اگر شخص ثالثی یک ماشین صنعتی را دستکاری کند و به واسطه این اقدام آن ماشین صنعتی به کارگری که با آن کار می‌کند خسارتی وارد کند در این صورت آن شخص ثالث مسئول جبران خسارت است و تقصیر متوجه کارفرما نیست
دفاع مشروع : خسارتی که شخص در مقابل دفاع از خود به طرف مقابل وارد می‌کند نیاز به جبران ندارد برای مثال اگر حیوان شخصی به دیگری حمله کند و شخص در مقام دفاع از خود آن حیوان را بکشد مسئولیتی ندارد
امر یا مجوز قانون : اگر شخصی عملی را بر حسب امر یا مجوز قانون انجام دهد مرتکب تقصیر نشده و بنابراین مسئولیتی برای جبران خسارت ندارد
سوالات متداول
اگر شخصی در مقام دفاع از خود باعث ورود خسارت به طرف مقابل شود باید جبران خسارت کند؟
خیر خسارتی که شخص در مقام دفاع از خود به طرف مقابل وارد می‌کند از عوامل جبران خسارت نمی‌باشد و لازم جبران خسارت نیست
اگر شخص مال غیر را مستقیماً تلف کند یا مستقیماً به حقوق مالی اشخاص دیگر خسارتی وارد کند آیا باید جبران خسارت نمایند؟
بله یکی از موارد مسئولیت مدنی قاعده اتلاف می‌باشد که اگر شخصی مال غیر مستقیماً تلف کند ملزم به جبران خسارت است
 | ReplyForward |