مال منقول و انواع آن

مال منقول، برای تعریف مال منقول لازمه که ابتدا مال را تعریف کنیم مال یک شی یا حق است که دارای ارزش اقتصادی برای داد و ستد باشد یعنی مردم حاضر باشند برای به دست آوردن آن پول پرداخت کنند به داشتن ارزش اقتصادی مالیت داشتن می‌گوییم علاوه بر این ویژگی قابل تملک خصوصی باشد بنابراین هوا آسمان خورشید و اقیانوس‌ها گرچه برای زندگی لازم و ارزشمند هستند اما چون قابل تملک خصوصی نیستند مال نمی‌باشند

پس با توجه به تعریفات فوق مال باید دارای ارزش اقتصادی باشد علاوه بر آن قابل تملک خصوصی باشد

مال منقول

اموال مادی که قابل جابجایی از مکانی به مکان دیگر باشند و این جابجایی موجب خرابی خود مال یا محل استقرار آن مال نشود مال منقول نام دارد مانند کتاب خودرو میز و صندلی همچنین حقوق راجع به چنین اموالی را مال منقول می‌گوییم مانند حق انتفاع و استفاده از خودرو شخصی دیگر یا حق وثیقه نسبت به یک خودرو.

آثار تقسیم اموال منقول و غیرمنقول

 این آثار از قرار زیر است

• تعیین دادگاه صالح دعاوی راجع به اموال و حقوق منقول در صلاحیت دادگاه محل اقامت خوانده است و دعاوی اموال غیر منقول در صلاحیت دادگاه محل وقوع ملک است
• نحوه توقیف و بازداشت برای مثال توقیف اعمال غیرمنقول اصولاً سندی است و با دستور دادگاه به اداره ثبت نقل و انتقال ملک ممنوع می‌شود اما توقیف اموال منقول اصولاً فیزیکی است مگر آنکه مال منقول دارای سند رسمی مالکیت باشد که در خصوص آن نیز توقیف ممکن است سندی باشد
• اختصاص سه حق عینی ارتفاع شبهه و تهجیر به اموال غیرمنقول و عدم جریان آنها در اموال منقول مستند به مواد ۹۳ ۸۰۸ و ۱۴۲ قانون مدنی
• نحوه ارث بری زوجه در اموال غیرمنقول مثل زمین بنا و درخت‌ها زوجه از عین آنها ارث نمی‌برد بلکه از قیمت آنها ارث می‌برد
• نحوه محاسبه هزینه دادرسی در دعاوی غیرمنقول هزینه دادرسی تابع قیمت معاملاتی املاک در آن منطقه است اما در دعوی منقول بهای خاص همان مبلغی است که خواهان در دادخواست نوشته است

انواع اموال منقول

منقول ذاتی اموال مادی که قابل جابجایی از مکانی به مکان دیگرند و این جابجایی موجب خرابی و وارد شدن آسیب به آن مال یا محل استقرار آن مال نمی‌شود مانند کتاب قلم خودرو اسکناس مصالح ساختمانی قبل از آنکه در ساختمان استفاده شود و کشتی نقل مکان این اموال نه به خود آن مال آسیبی وارد می‌کند و نه به محل استقرار آن طبق نظر دکتر کاتوزیان سهام بی‌نام شرکت چک‌های تضمین شده و اسناد تجاری در وجه حامل جز اشیای مادی منقول هستند

منقول حکمی

منظور از اموال منقول حکمی که نام دیگر آن اموال در حکم منقول است اموال غیر مادی یا همان حقوق مالی منقول است به عبارت دیگر اموال منقولی را که از ذرات و مولکول‌های مادی تشکیل نشده‌اند و جنبه غیر ملموس دارند اموال منقول حکمی می‌گوییم که در زیر به موارد آن اشاره می‌کنیم

حقوق عینی منقول

هم حق عینی که موضوعش یک مال منقول باشد یک حق منقول و به عادت دیگر منقول حکمی است مانند حق مالکیت نسبت به یک مال منقول مثل حق مالکیت به خودرو حق انتفاع نسبت به یک مال منقول حق وثیقه نسبت به یک مال منقول

کلیه حقوق دینی ناشی از معاملات اموال منقول یا غیرمنقول

باید توجه داشت که کلیه حقوق دینی و تعهدات و دیون حتی اگر ناشی از معامله اموال غیرمنقول باشند جز اموال منقول هستند برای مثال اگر خانه‌ای را که یک مال غیرمنقول است یا خودرویی را که یک مال منقول است اجاره دهیم طلبی که بابت اجاره بهای این قرارداد اجاره ایجاد می‌شود یک حق دینی است و در نتیجه یک مال منقول است

بنابراین دیون ناشی از قرارداد در هر صورت منقول است چه موضوع آن قرارداد یک مال منقول مانند خودرو باشد و چه موضوع آن قرارداد یک مال غیرمعقول مانند خانه باشد.

اجاره بهای استفاده از مال غیر چه آن مال منقول باشد و چه غیرمنقول باشد

اجاره بها یک طلب قراردادیست بنابراین از آنجا که یک حق دینی است طبق بند قبل مال منقول حساب می‌شود چه مالی که به اجاره داده شده است مانند خودرو و چه غیرمنقول مانند خانه باشد

اجرت المثل اموال منقول

اگر شخصی بدون وجود رابطه قراردادی از مال منقول شخص دیگری مثل خودرو یا فرش او استفاده کند حسب مورد طبق قواعد غصب یا قواعد استیفای مشروع این تکلیف قانونی را دارد که اجرت المثل آن مال منقول را بپردازد حق مالک آن خودرو یا فرش برای مطالبه اجرت المثل آن مال منقول یک مال غیر مادی منقول یعنی یک حق منقول است

خسارات راجع به اموال منقول برای مثال اگر به مال منقولی مانند خودرو یا فرش خسارتی وارد شود حق مالک آن خودرو یا فرش برای مطالبه خسارت وارده به آن مال منقول یک حق منقول است و به آن منقول حکمی می گوییم

اجارت المسمای استفاده از عمل غیر

اگر شخصی بر حسب قرارداد از کار شخص دیگری استفاده کند و برای این استفاده قراردادی بین طرفین وجود داشته باشد و دستمزدی بین طرفین مقرر شده باشد شخصی که کار را انجام داده اجیر حق دارد که از طرف دیگر اجرت المسمی یعنی همان اجرت مندرج در قرارداد را مطالبه کند این حق یک حق منقول است و به آن منقول حکمی می‌گوییم برای مثال اگر شخصی به دیگری دستور دهد که خانه او را رنگ آمیزی کند و در خصوص دستمزد رنگ آمیزی مبلغی بین طرفین مورد توافق واقع شده باشد مالک خانه باید اجرت رنگ آمیزی را بپردازد این اجرت قراردادی که اجرت المسمی نامیده می‌شود یک مال منقول است

اجرت المثل استفاده از عمل غیر

شخصی بدون وجود قراردادی از کار شخص دیگری استفاده کند و برای این استفاده قراردادی بین طرفین موجود نداشته باشد شخصی که از کار او بهره‌برداری شده است حق دارد کارهایی را که انجام داده از طرف دیگر مطالبه کند این حق یک حق منقول است برای مثال اگر شخصی به دیگری دستور داد که خانه او را رنگ آمیزی کند و در خصوص دستمزد طرفین توافقی نشده باشد مالک خانه باید اجرت المثل رنگ آمیزی را بپردازد که یک مال منقول است

کلیه حقوق فکری

منظور از حقوق فکری حقوقی است که برای یک شخص نسبت به دستاوردهای فکری اش ایجاد می‌شود مانند حق اختراع حق تالیف حق مالکیت علامت تجاری و غیره برای مثال شخصی که اختراعی کرده یا یک طرح صنعتی ایجاد کرده این حق را دارد که در مدت اعتبار آن حق فقط خودش از آن بهره ببرد یا آن را به دیگران منتقل کند یا اجازه بهره‌برداری از آن را به دیگران بدهد یا شخصی که یک علامت تجاری را ثبت کرده است این حق را دارد که از آن علامت تجاری برای محصولات و خدمات خود استفاده کند و دیگران را از استفاده از آن علامت منع نماید یا شخصی که کتابی را تالیف کرده است این حق را دارد که فقط خود اجازه انتشار آن کتاب را داشته باشد یا آنکه اجازه انتشار آن را به دیگران واگذار کند

سهم الشرکه و سهام شرکت‌ها

سهام بیانگر میزان مشارکت منافع و تعهدات فرد نسبت به شرکت است و چون بیانگر حقوق و تعهدات شریک است در حکم منقول است.

اگر شخصی بابت اموال مادی محروم مانند خودروی و کشتی فرش یا اموال غیر مادی منقول مانند دیون حق تالیف خسارت وارد بر مال منقور اجرت مثل مال منقول و سهام شرکت ادعایی داشته باشد این حق را دارد که در آن خصوص طرح دعوا کند که این دعوا یک دعوای منقول است

سوالات متداول

ReplyForward