مال غیرمنقول و انواع آن

مال غیر منقول یکی از انواع اموال می‌باشد که در این مقاله به توضیح مال و مال غیرمنقول و انواع آن میپردازیم دانستن اینکه چه اموالی جز اموال غیرمنقول محسوب می‌شوند از منظر حقوقی برای تعیین حوزه دادگاه رسیدگی کننده و حتی هزینه دادرسی و … بسیار اهمیت دارد.

تعریف مال

مال از ریشه میل و به معنی خواستن است و از این جهت به آن مال می‌گویند که مورد خواست و علاقه واقع می‌شود از نگاه حقوقی نیز مال به چیزی اطلاق می‌شود که مفید بوده و قابل تملک و اختصاص یافتن به شخص یا ملت معین باشد به عبارت دیگر آنچه که دارای ارزش اقتصادی برای داد و ستد است یعنی مردم حاضر باشند برای به دست آوردن آن پول پرداخت کنند ملاک مال برای مالیت داشتن کالا یک ملاک شخصی است یعنی ممکن است یک کالا برای شخصی مالیت داشته باشد و برای شخص دیگری مالیت نداشته باشد مانند یادگاری‌های خانوادگی هر شخص که برای خود او مالیت دارد.

تقسیم بندی مال به منقول و غیرمنقول

مال منقول اموال مادی که قابل جابجایی از مکانی به مکان دیگر باشد بدون آنکه به خود مال یا محل استقرار آن آسیبی وارد شود مال منقول نام دارد.

مال غیرمنقول اموالی که جابجایی آنها به مال یا محل استقرار آن آسیب وارد می‌کند همچنین حقوق راجع به چنین اموالی نیز در شمار اعمال غیرمنقول هستند مانند املاک زمین معادن و سنگهای ان.

اقسام اموال غیرمنقول

اراضی ابنیه و آسیا هر چیزی که در بنا و ساختمان نصب شده باشه و عرفاً جز بنا محسوب می‌شود غیرمنقول است همچنین لوله‌هایی که برای جریان آب یا مقاصد دیگر در زمین یا بنا کشیده شده است.

این دسته از اموال به جز اراضی وصف غیرمنقول خود را به صورت مصنوعی و در اثر عمل انسان کسب نمودند وگرنه ذات آنها منقول است به همین دلیل پس از جدا شدن از بنا صفت اکتسابی خود را از دست داده و در شمار اموال منقول قرار می‌گیرند به عبارت دیگر تا زمانی که در بنا و اون زمین نصب و کشیده شده باشند غیرمنقول محسوب می‌شوند اما اگر از بنا و زمین جدا بشوند منقول هستند.

تمام اموالی که در اصل منقول بوده و به زمین یا بنا وصل بشود غیرمنقول در اثر عمل انسان است مثل بناها یا لوله‌های آب یا درخت.

آینه و پرده نقاشی و مجسمه و امثال آنها در صورتی که در بنا یا زمین به کار رفته باشد به طوری که نقل آن موجب نقص یا خرابی خود آن یا محل آن بشود غیرمنقول است.

طبق ماده ۱۵ قانون مدنی ثمره و حاصل مادام که چیده یا درو نشده باشد غیرمنقول است اگر قسمتی از آن چیده یا درو شده باشد تنها آن قسمت منقول است.

ثمره در معنای خاص به منافع مادی اطلاق می‌شود که پس از جدا شدن از عین خود عین دیگریست مثل میوه درخت.

کلیه درختان و شاخه‌های آنها و نهال و قلمه مادام که بریده یا کنده نشده است غیرمنقول است.

ماده ۱۷ قانون مدنی مواردی را بیان کرده است که به آن غیرمنقول حکمی گفته می‌شود که بیان می دارد حیوانات و اشیایی که مالک آن را برای عمل زراعت اختصاص داده باشد از قبیل گاو و گاومیش و ماشین و اسباب و ادوات زراعت و تخم و غیره و به طور کلی هر مال منقول که برای استفاده از عمل زراعت لازم و مالک آن را به این امر تخصیص داده باشد از جهت صلاحیت محاکم و توقیف اموال جز ملک محسوب و در حکم مال غیر منقول است و همچنین تلمبه و گاو یا حیوان دیگری که برای آبیاری زراعت یا خانه و باغ اختصاص داده شده هست.

حیوانات و اشیایی که توسط مالک برای عمل زراعت و آبیاری اختصاص داده شده‌اند غیرمنقول حکمی است یعنی این اموال منقول بوده و تنها از حیث صلاحیت محاکم و توقیف اموال در حکم غیرمنقول است.

برای اینکه این اموال را غیرمنقول بدانیم

• اولاً زمین و اشیا اختصاص یافته به زراعت باید دارای مالک واحد باشد بنابراین اگر در عقد مزارعه عامل تراکتور خود را به زراعت اختصاص دهد تراکتور از هر حیث مال منقول محسوب می‌شود زیرا در فرض اخیر عامل مالک تراکتور بوده ولی مالکتی بر زمین ندارد
• ثانیاً مالک باید این اموال را صرفاً به زراعت یا آبیاری اختصاص داده باشد بنابراین اگر تراکتوری برای هموار کردن راه و هم برای شخم زدن به کار رود نمی‌توان آن را غیرمنقول دانست
• ثالثاً باید وجود این اموال برای زراعت لازم و ضروری باشد

ذکر این نکته لازم است که اگر مستاجری گاو و تخم خود را از مال خود در زمین مورد اجاره به کار ببرد آن اموال غیرمنقول محسوب نمی‌شود همچنین اگر تراکتور یا چرخ آبی.

دعوای راجع به مال غیرمنقول اصولاً در صلاحیت دادگاه محل وقوع مال غیرمنقول است و دعوای راجع به مال منقول اصولاً در صلاحیت دادگاه محل اقامت خوانده است.

توقیف اموال غیرمنقول اصولاً سندی است یعنی سند آن ملک یا زمین توقیف می‌شود در حالی که توقیف اموال منقول اصولاً فیزیکی است بنابراین توقیف مال غیر منقول موجب توقیف منافع آن نمی‌گردد یعنی فقط سند آن ملک یا زمین گرفته می‌شود و هنوز هم می‌توان از آن زمین یا سند استفاده کرد و از منافع آن مانند سکونت یا بهره‌برداری از محصولات آن زمین بهره برد.

طبق ماده ۱۸ قانون مدنی حق انتفاع از اشیای غیرمنقوله مثل حق عمری و سکنی و همچنین حق ارتفاق نسبت به ملک غیر از قبیل حق العبور و حق المجری و دعاوی راجع اموال غیرمنقوله از قبیل تقاضای خلع ید و امثال آن تابع اموال غیرمنقول است اگر موضوع حق عینی مال غیرمنقول باشد مثل حق انتفاع از خانه حق انتفاع به تبع غیرمنقول محسوب می‌شود.

دعاوی راجع به اجرت المثل و خسارت وارده به املاک نیز غیرمنقول محسوب می‌شود.

دعاوی تصرف راجع به اعمال غیرمنقول مثل خلع ید غاصبانه تصرف عدوانی رفع مزاحمت و ممانعت از حق غیرمنقول است.

دعاوی که موضوع آنها به نحو غیرمستقیم تملک مال غیرمنقول است مثل دعوای فسخ عدم نفوذ یا بطلان معامله راجع به مال غیرمنقول غیرمنقول به شمار می‌آید.

دعوای مربوط به تولیت و اداره موقوفات غیرمنقول غیرمنقول است.

سوالات متداول