محجورین برای ازدواج هیچ مشکل و مانعی ندارند اما این ازدواج شرایط و قوانینی دارد که در این مقاله به توضیح آن می‌پردازیم در ابتدا لازم است که با شخص محجور آشنا شویم
حجر
در لغت به معنای منع و بازداشتن آمده است. در اصطلاح حقوقی نیز حجر، به معنای عدم اهلیت استیفاست و در تعریف آن حقوقدانان معتقدند که، حجر عبارت است از منع شخص به حکم قانون از اینکه بتواند امور خود را بطور مستقل و بدون دخالت دیگری اداره کند و شخصا اعمال حقوقی انجام دهد،به این ممنوعیت قانونی حجر گفته می شود. در علم حقوق به اشخاص فاقد اهلیت تصرف، محجور گفته میشود، افرادی که این عنوان بر آنها بار میشود باید تحت سرپرستی و ولایت فردی به عنوان ولی قهری باشند که این فرد کسی نیست جز پدر وپدربزرگ پدری
محجور
محجور به کسی می‌گویند که فاقد عقل یعنی مجنون باشد یا فاقد رشد یعنی سفیه باشد محجور از تصرف در مال خود ممنوع است و در واقع ولی یا قیم او عهده‌دار اداره اموال او می‌باشد محجورین در ماده ۱۲۰۷ قانون مدنی به سه دسته تقسیم می‌شوند
- صغیر غیر رشید (سفیه)
- مجنون
- صغیر بر دو قسم است صغیر ممیز صغیری را که اجمالا خوب و بد خود را تشخیص و تمیز می‌دهد صغیر ممیز می‌گوییم سن خاصی به عنوان سن تمییز در حقوق ما تعیین نشده و در هر مورد باید قاضی تعیین کند که آیا شخص صغیر به سن تمییز رسیده است یا خیر
- صغیر غیر ممیز صغیری را که حتی اجمالا خوب و بد خودش را تشخیص نمی‌دهد تغییر غیر ممیز می‌گوییم
اقسام مجنون
مجنون طبق ماده ۱۲۱۳ قانون مدنی بر دو قسم است ادواری و دایمی
ادواری
چنین فردی در برخی اوقات دچار عارضه جنون است و در برخی اوقات حالت افاقه دارد یعنی جنونش برطرف میشود
دائمی
جنون چنین مجنونی همیشگی و دائمی است
سفیه
کسی است که با سپردن امور ایشان به اشخاص صالح امور مالی و غیر مالی ایشان از هرگونه ضرری محفوظ می‌ماند شخصی است که توانایی اداره امور مالی خود را ندارد
در امر نکاح یک موردی که وجود دارد اهلیت طرفین می‌باشد که بسیار مهم است و یکی از ارکان عقل نکاح است
اهلیت لازم برای نکاح
برای نکاح دایم از آنجا که یک عقد غیر مالی است عقل و بلوغ لازم است برای نکاح منقطع از آنجا که جنبه مالی دارد و مهریه رکن صحت نکاح موقت است عقل بلوغ و رشد لازم است
نکاح محجورین
انشای نکاح برای شخص مجنون صغیر و سفیه به نحو زیر واقع میشود
نکاح مجنون
در این خصوص باید بین مجنون دائمی و مجنون ادواری قائل به تفکیک شویم
- ولی مجنون دائمی و وصی می‌تواند مطلقاً برای مجنون انشای صیغه نکاح کند اما قیم مجنون دائمی در صورتی می‌تواند برای او انشای نکاح کند که پزشک ازدواج او را لازم بداند و دادستان نیز نسبت به این امر اجازه دهد
- طبق ماده ۸۸ قانون امور حسبی ولی یا قیم حق مداخله در ازدواج مجنون ادواری را ندارند زیرا خود او می‌تواند در دوره افاقه در صورت تمایل اقدام به ازدواج کند
نکاح شخص صغیر
- ولی او می‌تواند برای او انشای ازدواج کند البته با اجازه دادگاه اما وصی یا قیم او چنین حقی را ندارد در این خصوص تفاوتی بین صغیر ممیز و غیر ممیز وجود ندارد اگر این ازدواج به مصلحت طفل نبوده باشد او می‌تواند بعد از رسیدن به بلوغ نکاح را رد کند
نکاح شخص سفیه
طبق ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی، باید بین نکاح دائم و نکاح موقت قائل به تفکیک شویم
- نکاح دائم او خود می‌تواند ازدواج کند نکاح او نیاز به اذن ولی یا قیم ندارد زیرا امری غیر مالی است اما قرارداد مهریه از آن رو که مالی است نیاز به اذن ولی یا قیم دارد نظر مشهور در فقه خلاف این است بنا بر نظر مشهور نکاح سفیه به دلیل پیوند نکاح با مهریه امری مالی است و نیاز به اذن ولی یا قیم دارد
- نکاح موقت به دلیل آنکه مهریه رکن صحت در نکاح موقت است بنابراین شخص سفیه نمی‌تواند خود شخصاً نکاح موقت منعقد کند و نکاح موقتی که او انشا می‌کند غیر نافذ است
مواردی که ازدواج نیاز به اذن شخص ثالث دارد
- ازدواج پسر زیر ۱۵ سال تمام و دختر زیر ۱۳ سال تمام نیاز به اذن ولی قهری و رعایت مصلحت دارد مرجع تشخیص مصلحت دادگاه صالح است در صورت فقدان هر یک از این شروط نکاح غیر نافذ است
- ازدواج دختر باکره منوط به اذن ولی قهری هم از پدر یا جد پدری است در صورت فقدان این اذن نکاح غیر نافذ است
- ازدواج مجدد مرد با دختر برادر زن یا دختر خواهر زن خود منوط به اذن همسر آن مرد است البته این حکم ویژه حالتی است که بین مرد و همسر اولش رابطه زوجیت باقی باشد در صورت فقدان این اذن نکاح غیر نافذ است
- ازدواج زن ایرانی با تبعه خارجی منوط به اجازه دولت ایران است درصد فقدان این اذن اگر شرایط صحت نکاح برقرار باشد نکاح از لحاظ شرعی صحیح است و رابطه طرفین رابطه نامشروع تلقی نمی‌شود اما نکاح ایشان در ایران ثبت نمی‌شود در این خصوص باید توجه داشت که این مجوز پروانه زناشویی نام دارد مقام صالح برای صدور این پروانه وزارت کشور است که می‌تواند به استانداری‌ها و فرمانداری‌های کل و یا با موافقت وزارت امور خارجه به بعضی از نمایندگان سیاسی و کنسولی ایران در خارج از کشور اجازه دهد که این پروانه را صادر کنند
- ازدواج کارمندان وزارت امور خارجه با اتباع بیگانه منوط به اذن دولت است البته اگر کارمندی بدون اذن دولت ازدواج کند در صورت برقراری شرایط صحت نکاح نکاح از لحاظ شرعی و قانونی صحیح است و رابطه طرفین رابطه نامشروع تلقی نمی‌شود اما آن کارمند از اداره کار در وزارت امور خارجه محروم میشود
- ازدواج پدرخوانده یا مادرخوانده با طفل تحت سرپرستی نیاز به حکم دادگاه دارد دادگاه پس از مشورت با اداره بهزیستی در این خصوص تصمیم گیری می‌کند البته نظر اداره بهزیستی برای دادگاه صرفاً جنبه مشورتی دارد و لازم الاتباع نیست
سوالات متداول
آیا شخص سفیه می‌تواند نکاح دائم برقرار کند؟
بله ازدواج دائم برای شخص سفیه مشکلی ندارد و نیاز به اذن ولی یا قیم ندارد
آیا مجنون ادواری می‌تواند ازدواج کند؟
بله معجون ادواری در زمان افاقه می‌تواند ازدواج کند