سند رسمی یکی از اسناد بسیار مهم در حقوق ایران می‌باشد که توسط مراجعی صادر می‌گردد که هیچ شک و ابهامی نسبت به اصالت آن وجود ندارد و برای اینکه بتوانیم یک سند رسمی را ابطال کنیم باید در دادگاه دادخواست ابطال سند رسمی بدهیم که شرایط و قوانین خاص خود را دارد و ما در این مقاله به این موضوع می‌پردازیم. در ابتدا لازم است که با سند رسمی آشنا شویم
ابطال سند رسمی
به معنای بی‌اثر کردن یک سند رسمی است که ممکن است به دلایل مختلفی مانند جعل، تزویر، اشتباهات فاحش یا نقض قوانین و مقررات صورت گیرد. دعاوی ابطال سند معمولاً در دادگاه‌های محل وقوع ملک یا دادگاه محل اقامت خوانده مطرح می‌شود
سند رسمی
تاریخچه سند رسمی
تاریخچه سند و ثبت اسناد در حقوق ایران به دوره‌های مختلفی تقسیم می‌شود که هر کدام نشان دهنده تحولات اجتماعی فرهنگی و سیاسی در آن زمان هستند. در حقوق ایران سند رسمی به اسنادی گفته می‌شود که با رعایت تشریفات قانونی و توسط ماموران یا مقامات رسمی تنظیم می‌شود.
سند رسمی
سندی است که دارای سه مشخصه است
- در ادارات ثبت دفاتر اسناد رسمی یا توسط سایر ماموران قانونی تنظیم شده باشد بنابراین مامور تنظیم کننده سند باید مامور قانونی باشد یعنی شخصی باشد که ماموریت او در قانون تعیین شده چه تحت استخدام دولت باشد یا تخت استخدام دولت نباشد
- سند تنظیم شده در حدود صلاحیت شخص تنظیم کننده باشد
- در تنظیم سند مزبور مقررات و تشریفات قانونی رعایت شده باشد تنها مقرراتی که عدم رعایت آنها به رسمی بودن سند خلل وارد نمی‌کند مقررات راجع به حق تمبر است
ابطال سند
ابطال سند رسمی در حقوق ایران به معنای بی‌اعتبار کردن سندی است که به طور قانونی تنظیم شده است اما به دلایلی نمی‌تواند به عنوان یک سند معتبر شناخته شود این اقدام معمولاً از طریق دادگاه‌ها و با رعایت فرایندهای قانونی خاصی صورت می‌گیرد. ابطال سند می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله جعل تدریس خطا در تنظیم یا بطلان معامله ای که سند بر اساس آن تنظیم شده انجام شود
دلایل ابطال سند رسمی
جعل
اگر سندی جعل شده باشد مثلاً امضا یا مهر در آن جعل باشد این سند قابل ابطال است. جعل بر دو نوع است جعل مادی و جعل مفادی یا معنوی
- جعل مادی عبارت است از هرگونه تغییر مادی یک سند اعم از تراشیدن اضافه کردن محو کردن کلمات و تغییر دادن آن جعل مادی هم در اسناد رسمی و هم در اسناد عادی راه دارد
- جعل مفادی این جعل مستلزم تحریف مادی و ظاهری صورت یک سند نیست بلکه مستلزم تحریف و تقلب در وقایع و اظهارات طرفین و امور اعلام شده به مامور قانونی است، جعل معنوی فقط در اسناد رسمی راه دارد برای مثال شخصی که مامور ثبت احوال است تاریخ غیر واقعی به عنوان تاریخ تولد در شناسنامه درج کند یا آن که سر دفتر اسناد رسمی سندی بر خلاف اظهارات شخص تنظیم و صادر کند
تدلیس
اگر در تنظیم سند اطلاعات نادرستی ارائه شده باشد که منجر به اشتباه طرف مقابل شود
خطا در تنظیم
اگر سند دارای نقض‌هایی باشد که از نظر قانونی غیر قابل قبول باشد
بطلان معامله
اگر معامله سند بر اساس آن تنظیم شده است باطل باشد
فرایند ابطال سند رسمی
برای ابطال سند رسمی باید دعوایی در دادگاه مطرح شود و طرف مدعی باید دلایل کافی برای اثبات ادعای خود را ارائه دهد
بررسی دلایل و شواهد در صورت احراز شرایط حکم ابطال سند می‌دهد
ابطال سند رسمی از اهمیت بالای برخوردار است زیرا می‌تواند تاثیرات قانونی گسترده‌ای داشته باشد و حقوق اشخاص را تحت تاثیر قرار دهد به همین دلیل فرایند ابطال باید با دقت و توجه به جزئیات قانونی انجام شود
مراحل ابطال سند رسمی
- تقدیم دادخواست، ابتدا فرد متقاضی باید دادخواستی مبنی بر ابطال سند رسمی به دادگاه صالح تقدیم کند
- تعیین وقت رسیدگی، پس از تقدیم دادخواست دادگاه وقت رسیدگی تعیین می‌کند و طرفین دعوا را احضار می‌کند
- بررسی دلایل و مستندات، دادگاه دلایل و مستندات ارائه شده توسط متقاضی و طرف مقابل را بررسی می‌کند
- صدور حکم، در صورتی که دادگاه دلایل متقاضی را وارد بداند حکم ابطال سند رسمی صادر می‌کند
- احراز هویت، یکی از مراحل اصلی ابطال سند رسمی احراز هویت متقاضی است
- پیوست به پرونده ثبتی، اگر سند رسمی قبلا نیز باطل شده باید به پرونده ثبتی پیوست شود
- هزینه‌ها، هزینه صدور و دفترچه سند رسمی دادگاه تعیین کرده است باید توسط متقاضی پرداخت شود
در حقوق ایران فرایندی است که با رعایت تشریفات کافی به دادگاه صورت می‌گیرد این فرایند می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله عیوب قرارداد نقض قوانین و تزویر انجام شود متقاضی باید هزینه‌های مربوط را پرداخت کند و احراز هویت وی نیز باید صورت گیرد در نهایت دادگاه با بررسی کلیه جوانب در مورد ابطال سند رسمی تصمیم گیری می‌کند یکی از مواردی که می‌تواند منجر به ابطال سند شود وجود اسناد معارض است به عنوان مثال اگر یک ملک به دو نفر با دو سند متفاوت فروخته شود ممکن است دعوای ابطال سند مطرح شود، اسناد معارض به مواردی اشاره دارد که برای یک ملک دو سند به نام دو شخص مختلف صادر شده باشد در این حالت سندی که بعداً صادر شده باطل است و دارنده آن در معرض دعوای ابطال سند مالکیت معارض قرار می‌گیرد
یکی از موارد ابطال سند رسمی جعل می‌باشد
برای تشخیص جعل از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود که شامل
روش‌های فیزیکی مانند استفاده از نور ماورای بنفش و اشعه مادون قرمز روش‌های شیمیایی مانند آزمایش توفل آنالیز برای تشخیص خط و امضا است
مجازات جعل
مجازات جعل مدارک فارغ التحصیلی دانشگاه‌های داخلی خارج از ایران یا استفاده از این اسناد مجعول به استناد ماده ۵۲۷ قانون مجازات اسلامی حبس از یک سال تا ۳ سال است
جعل سند می‌تواند آثار مخربی بر اعتماد عمومی و امنیت معاملات داشته باشد و به همین دلیل قانونگذار اقدامات و مجازات‌های سختگیرانه‌ای را برای مقابله با این جرم در نظر گرفته است، همچنین پیشرفت فناوری و افزایش مبادلات اسنادی جعلی را به یک چالش جدی در حقوق کیفری تبدیل کرده است
مراحل رسیدگی به دعوای ابطال سند
- تنظیم دادخواست اولین گام برای طرح دعوای ابطال سند تنظیم دادخواستی است که باید حاوی نکات زیر باشد
- مشخصات طرفین دعوا خواهان و خوانده
- مشخصات سند مورد ابطال که شامل شماره سند تاریخ صدور نام دفترخانه اسناد رسمی که سند در آن تنظیم شده است
- دلایل اسناد مورد استناد شرح دقیق دلایلی که بر اساس آن خواستار ابطال سند هستید
- ارائه اسناد و مدارکی که ادعای شماره تقویت می‌کند
- خواسته و بهای آن مشخص کردن خواسته که همان ابطال سند است و ارزش ریالی آن بر اساس آن هزینه دادرسی محاسبه می شود
- دلایل قانونی بیان دلایل قانونی که بر اساس آن دادگاه می‌توان حکم ابطال سند بدهد
- امضا و تاریخ دادخواست باید توسط خواهان یا وکیل قانونی او امضا و تاریخ گذاری شود
صلاحیت دادگاه رسیدگی به دعوای ابطال سند
- صلاحیت دادگاه برای رسیدگی به دعوای ابطال سند رسمی با توجه به نوع مالکیت مورد ابطال متفاوت است
- ابطال سند مال منقول، ملکیت ملک اگر موضوع ابطال سندی مال منقول باشد دادگاه محل اقامت خوانده صالح رسیدگی به دعوا است
- ابطال سند غیرمنقول، اگر موضوع ابطال سند غیر منقول باشد دادگاه محل وقوع مال صالح به رسیدگی است در این حالت دادگاه محل وقوع مالکیت مورد ابطال مثل بانک یا موسسه مالی صالح برای رسیدگی به دعوا است
- به طور کلی صلاحیت دادگاه بر اساس نوع مالکیت مورد ابطال تعیین می‌شود
سوالات متداول
آیا نسبت به اسناد رسمی می توان انکار و تردید نمود؟
خیر اسناد رسمی قابل انکار و تردید نیست و فقط قابل ادعای جعل است
اگر سند رسمی مغایر با قوانین مقررات باشد می‌توان دادخواست ابطال سند رسمی داد؟
بله یکی از دلایل ابطال سند رسمی نقض قوانین می‌باشد یعنی اگر سند رسمی مغایر با قوانین مقررات موجود باشد می‌توان دادخواست ابطال سند رسمی داد