وصیت خود به چند دسته تقسیم می‌شود که در این مقاله به یک نوع از آن یعنی وصیت عهدی می‌پردازیم و انواع آن را برای شما عزیزان توضیح می‌دهیم. در ابتدا لازم است که با ماهیت وصیت آشنا شویم و بعد از آن به تعریف وصیت عهدی بپردازیم.
تعریف وصیت
وصیت تعیین تکلیف شخص نسبت به اموال یا امورش برای بعد از وفاتش وصیت نام دارد. وصیت عمل حقوقی است که آثار آن معلق به فوت است.
اقسام وصیت
اقسام وصیت به دو دسته وصیت تملیکی و وصیت عهدی تقسیم می‌شود
- وصیت تملیکی به معنی تملیک مال به شخصی برای بعد از فوت است شخص وصیت کننده را موصی و شخصی را که به نفع او وصیت شده موصی له و مالی را که مورد وصیت واقع شده است موصی به می‌گویند
- وصیت عهدی اسم دیگر وصیت عهدی، وصایت است. ایجاد تعهد برای شخصی برای بعد از فوت موصی یعنی شخصی برای بعد از فوت خود وصیت می‌کند و تعهداتی را مبنی بر سرپرستی فرزندان محجورش یا اداره امور و اموالش یا انجام وصایای مالی اش بر عهده شخصی گذارد شخص وصیت کننده را موصی و شخصی را که به واسطه این وصیت متعهد شده وصی گویند وصیت عهدی در قانون مدنی بیان شده است به این صورت که وصی فقط تا زمانی که موصی زنده است می‌تواند وصایت را رد کند.
انواع وصیت عهدی
- وصیت بر سرپرستی فرزندان محجور یا اداره امور و اموال آنها
- انجام وصایای مالی فرد متوفی
وصی، شخصی که از جانب موصی برای انجام برخی امور بعد از فوت موصی تعیین می‌شود. وصی معمولاً برای اداره امور و اموال فرزندان محجور موصی تعیین می‌شود
در خصوص وصی باید به موارد زیر توجه داشت
- موصی می‌تواند شخص یا اشخاصی را برای نظارت در عملیات وصی معین کند به ایشان ناظر می‌گوییم. حدود اختیارات ناظر بستگی به اراده موصی دارد، بدین ترتیب که
- اگر ناظر استصوابی باشد( یعنی هر اقدامی که وصی انجام می‌دهد باید ناظر تصویب کند) وصی هر اقدامی که بخواهد انجام دهد باید آن اقدام را به تصویب ناظر برساند در غیر این صورت آن اقدام غیر نافذ است و منوط به قبولی ناظر است
- اگر ناظر اطلاعی باشد وصی هر اقدامی که بخواهد انجام دهد می‌تواند انجام دهد ولی فقط باید به ناظر اطلاع بدهد و ناظر اگر خلافی مشاهده کند به مقام قضایی گزارش می‌دهد
- ید وصی امانی است یعنی او فقط مسئول امانت است و مسئول خسارت وارده نیست مگر در صورت تعدی یا تفریط او
- وصی باید طبق وصایای موصی رفتار کند وگرنه ضامن است مسئول جبران خسارت است همچنین منعزل می‌شود
- قانون در خصوص وصی وصف عدالت را لازم ندانسته اما در صورت خیانت وی منعزل می‌شود
- اگر وصف خاصی در وصی شرط شده باشد با زوال آن وصف وصی منعزل می‌شود مانند آنکه مقرر شود شود که آقای الف تا زمان اشتغال به امر آموزش وصی باشد حال اگر آقای الف از اشتغال به آموزش دست کشید از وصایت منعزل است
- غیر از پدر و جد پدری، کسی دیگر حق ندارد بر صغیر وصی معین کند
- شخص مسلمان نمی‌تواند بر فرزند خود وصی کافر غیر مسلمان تعیین کند
- بنابر بند فوق وصایت با ارتداد وصی ساقط است
- برای وصی اهمیت لازم برای انجام اصل موضوع وصایت لازم است برای مثال اگر موضوع وصایت اداره ترکه اجرای وصایای مالی یا اداره امور محجورین باشد برای وصی عقل و بلوغ و رشد لازم است اما اگر موضوع وصایت امور غیر مالی باشد مانند برگزاری مجلس ختم قرآن برای موصی باشد عقل و بلوغ وصی کافی است
- وصی حق ایصا ندارد یعنی نمی‌تواند برای بعد از فوت خود وصی تعیین کند یا در زمان حیات خود وصایت را به دیگری تفویض کند مگر اینکه موصی حق را به او داده باشد
- وصی حق توکیل دارد مگر شرط مباشرت شود
تعدد وصی
موصی می‌تواند یک یا چند نفر وصی معین کند حالات مختلف تعدد وصی از قرار زیر است
- بالاجتماع در این حالت قید بالاجتماع شده است یعنی اوصیا متعدد باید همه با هم و با اتفاق آرا تصمیم گیری نمایند در این حالت هر تصمیمی باید به اتفاق آرای ایشان اتخاذ شود اگر یکی از ایشان بدون نظر موافق سایرین نسبت به مورد وصایت اقدامی انجام دهد اقدام فضولی و منوط به تنفیذ سایر اوصیا است
- بالاستقلال در این حالت هر وصی می‌تواند راسا تصمیم گیری کند و مفاد وصایت را انجام دهد در این صورت اگر دو نفر از ایشان تصمیمات مختلف اتخاذ کنند با حالات زیر مواجهیم
- اگر همه تصمیمات قابل جمع باشند همه آنها مورد عمل قرار می‌گیرند
- اگر تصمیمات قابل جمع نباشند تصمیمی که زودتر اتخاذ شده مورد عمل قرار می‌گیرد
- اگر تقدم و تاخر دو تصمیم معلوم نباشد هر دو ساقط می‌شوند
- اگر تقدم و تاخر تصمیمات مجهول باشد ولی تاریخ یکی از آنها مشخص و تاریخ دیگری مجهول باشد همان تصمیمی که تاریخ آن معلوم است اجرا شده و تصمیم دیگر بر مبنای اصل تاخر حادث (اصول فقهی) ساقط می‌شود
- به ترتیب موصی می‌تواند چند نفر را به نحو ترتیب به عنوان وصی معین کند به این طریق که اگر اولی فوت کرد دومین وصی باشد اگر دومی فوت کرد سومی وصی باشد یا آنکه برای مدت معینی مثلاً ۱۰ سال اول وصی باشد و بعد از او دومی برای مدتی
- بالاطلاق در این حالت موصی نحوه عمل اوصیای متعدد را ساکت گذاشته است در این حالت نیز اوصیا متعدد باید بالاجماع عمل کنند
سوالی که در این باره پیش می‌آید این است که در صورت تعدد اوصیا اگر یکی از آنها فوت شود یا محجور شود تکلیف چیست؟
در این مورد با دو حالت زیر مواجهیم
- اوصیا بالاستقلال می‌باشند به وصایت سایرین خللی وارد نمی‌شود و سایرین می‌توانند به انجام امور ادامه بدهند
- اوصیا بالاجتماع می‌باشند در این خصوص اختلاف است برخی معتقدند که وصایت دیگران نیز ضایع می‌شود و برخی قائل به لزوم اضافه شدن امین از جانب حاکم هستند که نظر دوم قوی‌تر است
سوالات متداول
اوصیا در وصیت عهدی به چه معنی است؟
اوصیا جمع وصی می‌باشد و وصی شخصی است که به واسطه وصیت عهدی متعهد می‌شود اموری را برای متوفی انجام دهد
آیا اهلیت وصی لازم می‌باشد؟
بله وصی باید دارای اهلیت باشد