حق و تکلیف زوجین نسبت به یکدیگر موضوعی می‌باشد که در قانون مدنی در قسمت خانواده کاملاً واضح به این موارد پرداخته است و بیان داشته است که زن و مرد در مقابل یکدیگر زمانی که به عقد نکاح یکدیگر در می‌آیند تکالیفی دارند که باید آنها را رعایت نمایند. در این مقاله به طور واضح این موارد را برای شما دوستان بیان می‌داریم.
تکالیف زوجین
تکالیف زوجین به شرح زیر است
- حسن معاشرت زوجین یعنی نسبت به یکدیگر رفتار متعارف و منطقی داشته باشند
- تمکین زوجه و پذیرش ریاست مرد بر کانون خانواده
- پرداخت نفقه از جانب مرد به همسر خود
- سکونت زن در شهر یا منزل تعیینی از جانب مرد
- امتناع زن از اشتغال به مشاغل منافی مصالح خانوادگی یا حیثیت زن یا مرد به طور مطلق
- امتناع مرد از اشتغال به مشاغل منافی مصالح خانوادگی یا حیثیت زن یا مرد
- البته اگر اختلالی در معشیت خانواده ایجاد نشود پرداخت اجرت المثل ایام زوجیت توسط مرد
این موارد تکالیف زوجین نسبت به یکدیگر می‌باشد که در زیر به موارد معافیت زن از زندگی در منزل زوج و چگونگی برخورداری از زن از منزل جدا گانه به موجب تصمیم قضایی اقسام تمکین نفقه زوجه و اجرت المثل ایام زوجیت می‌پردازیم
موارد معافیت زن از زندگی در منزل زوج
زوج در مواردی از زندگی در محل زندگی زوج معاف است که این موارد عبارتند از
- وقتی شوهر او مسکن معلومی ندارد
- اگر اختیار تعیین مسکن مشترک با زن باشد
- اگر زن با رضایت شوهر خود مسکن برگزیند
- اگر دادگاه به زن اجازه داده باشد تا به دلیل آنکه بودن با شوهر برای او احتمال خطر بدنی یا مالی یا حیثیتی دارد مسکن جداگانه برگزیند
برخورداری زن از منزل جداگانه به موجب تصمیم قضایی
اگر بودن با شوهر برای زن دارای احتمال خطر بدنی یا مالی یا حیثیتی باشد دادگاه به زن اجازه می‌دهد که مسکن جداگانه برگزیند در جریان رسیدگی دادگاه به این امر که آیا زندگی زن در منزل شوهر دارای خفته ضرر مالی یا بدنه یا شرافتی برای زن هست یا خیر محل سکونت موقت زن به ترتیب زیر تعیین می‌شود
مسکن موقت با تراضی زن و مرد تعیین می‌شود در صورت عدم تراضی ایشان دادگاه با جلب نظر فامیل‌های نزدیک طرفین محل سکونت موقت را تعیین می‌کند اگر این امر هم ممکن نباشد دادگاه محل سکونت موقت را تعیین می‌کند باید توجه داشت که احتمال ضرر خوف خطر کافی است و لازم نیست که این ضرر بالفعل باشد تا دادگاه زن را مجاز به سکونت در منزل جداگانه بنماید برخورداری زن از مسکن جداگانه الی الابد نخواهد بود بلکه تا زمانی است که خوف ضرر برطرف شود
اقسام تمکین
تمکین بر دو قسم است تمکین عام و تمکین خاص
تمکین عام
به معنی پذیرش ریاست مرد بر کانون زندگی مشترک است که اموری چون سکونت در محل تعیینی شوهر عدم اشتغال زن به مشاغل منافی مصالح خانوادگی و غیره را در بر می‌گیرد
تمکین خاص
به معنی آمادگی زن برای برقراری رابطه مباشرت عمل زناشویی با زوج است
آثار نشوز
اگر زنی اقدام به نشوز نماید با آثار زیر مواجهیم
نشوز یعنی عدم برقراری رابطه زناشویی از طرف زن با مرد که اصطلاحا به چنین زنی ناشزه می‌گویند در دوره نشوز به زن نفقه تعلق نمی‌گیرد در صورت نشوذ مرد می‌تواند از دادگاه تقاضای صدور حکم بر تجویز ازدواج مجدد نماید اگر مرد در دوره نشوز همسر خود را طلاق دهد شرط تنصیف دارایی کرد در نکاح درج شده اجرا نمی‌شود بنابراین شرط مندرج در عقدنامه اگر مردی بدون دلیل موجه همسر خود را طلاق دهد مرد مکلف است تا نصف دارایی خود را که بعد از ازدواج برای او حاصل شده به زن منتقل کند اگر مردی در دوره نشوز همسرش را طلاق دهد از انجام این شرط معاف است
نفقه زوجه
نفقه همسر عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن لباس غذا اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض که بر عهده شوهر است که آنها را به همسر خود بپردازد
احکام مربوط به نفقه زوجه
احکام مربوط به نفقه زوجه از قرار زیر است
- نفقه زوجه در عقد نکاح دائم بر عهده زوج است نفقه زوجه در نکاح موقت بر عهده زوج نیست اما شرط خلاف آن مبنی بر آنکه وظیفه پرداخت نفقه زوجه بر عهده زوج قرار گیرد صحیح است
- زن ناشزه یعنی زنی که بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مانند آنکه به نحو غیرقانونی خانه شوهر را ترک کند اگر زن به صورت قانونی یعنی با اجازه دادگاه یا با توافق با شوهر منزل شوهر را ترک کند و مسکن جداگانه اختیار کند مادامی که زن در بازگشت به منزل شوهر معذور باشد به او نفقه تعلق می‌گیرد
- میزان نفقه زن با توجه به وضعیت و جایگاه زن تعیین می‌شود
اجرت المثل ایام زوجیت
زن می‌تواند بابت انجام اموری که شرعاً بر عهده او نیست یعنی مواردی مانند خانه‌داری از شوهر مطالبه اجرت المثل کند شروط استحقاق زن برای دریافت اجرت المثل ایام زوجیت به شرح زیر است که برای مطالبه اجرت المثل اجتماع این شروط لازم است
کارهای انجام شده از اموری باشد که شرعاً بر عهده زن نباشد برای مثال حضانت اطفال و نگهداری و مواظبت از اطفال شرعاً از تکلیف اوست اما خانه‌داری از وظایف شرعی زن نیست
- کارهایی که زن انجام داده عرفاً دارای اجرت باشد
- زن این اعمال را به دستور زوج انجام داده باشد
- زن در انجام این اعمال قصد کمک با نیت خود نداشته باشد
زمان مطالبه اجرت المثل توسط زن
برخی از محاکم زن را فقط در صورت طلاق مستحق دریافت اجرت المثل ایام زوجیت می‌دانند با توجه به اطلاق تبصره ماده ۳۳۶ قانون مدنی نظر قوی آن است که زن را در هر صورت مستحق دریافت اجرت المثل ایام زوجیت بدانیم بنابراین در صورت طلاق یا فوت شوهر یا حتی در اثنای زوجیت از زن می‌تواند مطالبه اجرت المثل کند نکته مهمی که وجود دارد این است که اگر شوهر فوت کرده باشد زن اجرت المثل خود را مانند سایر دیون متوفی از ترکه شوهر مطالبه می‌کند
سوالات متداول
آیا ریاست کانون خانواده بر عهده مرد می‌باشد؟
بله طبق متن صریح قانون ریاست خانواده بر عهده مرد می‌باشد
در چه صورتی می‌توان زن را از اشتغال منع نمود؟
در صورتی که شغل وی منافی مصالح خانوادگی یا حیثیت زن یا مرد به طور مطلق باشد