ابطال سند چه به درخواست صاحب سند و چه به حکم دادگاه مستلزم دانش و آگاهی از قوانین و مراحل قانونی است تاریخچه سند و ثبت اسناد در حقوق ایران به دوره‌های مختلفی تقسیم می‌شود که هر کدام نشان دهنده تحولات اجتماعی فرهنگی و سیاسی در آن زمان هستند که در این مقاله به تعریف سند عادی و سند رسمی می‌پردازیم و نحوه ابطال سند رسمی مالکیت با سند عادی و رسمی را بیان می‌داریم.
مفهوم سند رسمی و سند عادی
در حقوق ایران سند رسمی به اسنادی گفته می‌شود که با رعایت تشریفات قانونی و توسط ماموران یا مقامات رسمی تنظیم می‌شود این اسناد از اعتبار ویژه‌ای برخوردار هستند و در دادگاه‌ها به عنوان دلیل قوی برای اثبات ادعاها پذیرفته می‌شوند بر اساس ماده ۱۲۸۷ قانون مدنی سند رسمی عبارت است از هر نوشته‌ای که توسط ماموران یا مقامات رسمی در حدود صلاحیت آنها و بر طبق مقررات قانونی تنظیم شده باشد
اهمیت سند رسمی
سند رسمی به دلیل دقت در تنظیم و تایید مقامات رسمی اعتبار بالایی دارد و در صورت ارائه به دادگاه نیازی به اثبات اصالت آن نیست مگر اینکه جعلی بودن آن اثبات شود
مراجع تنظیم کننده سند رسمی
اسناد رسمی معمولاً توسط دفاتر اسناد رسمی، اداره ثبت اسناد و املاک و سایر مامورینی که به طور قانونی این اختیار را دارند تنظیم می‌شوند
انواع سند رسمی
سند رسمی می‌تواند شامل اسناد مالکیت، وکالت‌نامه‌ها، اسناد ازدواج و طلاق و سایر اسنادی باشد که برای ثبت رویدادها و معاملات حقوقی مورد نیاز هستند
اعتبار اسناد رسمی
اعتبار سند رسمی تا زمانی است که به طور قانونی ابطال نشود و این اسناد به عنوان مدرکی معتبر برای اثبات حقوق و تعهدات در نظر گرفته می‌شوند
نقش سند رسمی در معاملات
در معاملات، اسناد رسمی نقش مهمی در تضمین حقوق طرفین دارند و به عنوان مبنایی برای اجرای قراردادها و تعهدات مورد استفاده قرار می‌گیرند
اسناد عادی
سند عادی یکی از دو نوع اصلی اسناد در حقوق مدنی ایران هستند و به اسنادی گفته می‌شوند که در دفاتر اسناد رسمی به ثبت نرسیده باشند این اسناد می‌توانند شامل هر نوع نوشته‌ای باشند که دارای امضا مهر یا اثر انگشت شخص باشد و برای اثبات ادعاها در دادگاه مورد استفاده قرار گیرند
ویژگی‌های اسناد عادی
- تنظیم شده بدون دخالت مامور رسمی ،اسناد عادی معمولاً توسط افراد عادی و بدون حضور معمول رسمی تنظیم می‌شوند.
- قابلیت استناد در دادگاه، اگرچه اسناد عادی به ثبت رسمی نرسیده‌اند اما می‌توانند در دادگاه‌ها به عنوان دلیل برای اثبات ادعاها مورد استفاده قرار گیرند به شرطی که مخالف با قانون نباشند
انواع اسناد عادی
قولنامه
قولنامه، یک سند عادی است که در آن تعهد یا قولی مبنی بر انجام معامله یا بیعی در آینده نوشته می‌شود این سند در صورتی که مخالف صریح قانون نباشد نسبت به کسانی که آن را منعقد نموده‌اند معتبر است هدف از تنظیم قولنامه مکتوب کردن قول یا تعهد به بیع یا انجام معامله در آینده و داشتن تضمینی برای انجام این تعهد است
ویژگی‌های قولنامه
- تعهدات آینده قولنامه، شامل تعهداتی است که طرفین متعهد می‌شوند در زمان مشخصی در آینده انجام دهند
- اعتبار مشروط، قولنامه تنها در صورتی اعتبار دارد که مخالف با قوانین صریح نباشد و توسط طرفین منعقد شده باشد
موارد استفاده از قولنامه
- معاملات ملکی در زمان خرید و فروش املاک قولنامه به عنوان تضمینی برای انجام معامله در آینده استفاده می‌شود
- شرایط موقت، زمانی که شرایط لازم برای انعقاد عقد بیع فورا مهیا نیست مانند نداشتن پول کافی برای خریدار یا نیاز به زمان برای پرداخت عوارض توسط فروشنده
نکات حقوقی مهم در تنظیم قولنامه
- جزئیات معامله، تمام جزئیات مربوط به ملک و شرایط معامله باید به طور دقیق و جزئی در قولنامه ذکر شود
- وجه التزام، باید بندهایی مبنی بر وجه التزام برای تضمین پایبندی طرفین به معامله نوشته شود وجه التزام می‌تواند شامل هر چیزی باشد مثل مبلغ معینی پول
- فسخ قولنامه، امکان فسخ قولنامه وجود دارد اگر طرفین به تعهدات خود عمل نکنند
تفاوت قولنامه با اسناد رسمی
اعتبار قانونی قولنامه در مقایسه با اسناد رسمی از اعتبار قانونی کمتری برخوردار است و برای انتقال رسمی ملک نیاز به تنظیم سند رسمی در دفاتر اسناد رسمی است
مبایعه‌نامه
مبایعه نامه، که گاهی بیع نامه نیز نامیده می‌شود سندی است که در آن خریدار و فروشنده توافقات خود را در مورد خرید و فروش یک مال مانند ملک یا خودرو مکتوب می‌کنند این سند شامل جزئیاتی مانند قیمت زمان مکان تحویل مال شیوه پرداخت وجه و سایر شرایط معامله است.
ویژگی‌های مبایعه نامه
- مبایعه نامه، یک سند عادی است و برای انتقال سند رسمی مالکیت نیاز به تنظیم سند رسمی در دفاتر اسناد رسمی است
- تعهدات متقابل در مبایعه نامه طرفین تعهداتی را در مقابل یکدیگر بر عهده می‌گیرند مانند تعهد به حضور در دفتر اسناد رسمی برای تنظیم سند رسمی
شرایط صحت مبایعه نامه
- رضایت طرفین هر دو طرف باید به صورت آزادانه و بدون اجبار به توافق رسیده باشند
- مشخص بودن مال مال مورد معامله باید به طور دقیق و واضح در سند توصیف شود
- قیمت معین قیمت مال باید مشخص و معین باشد و طرفین بر آن توافق کرده باشند
تفاوت مبایعه نامه با قولنامه
- مبایعه نامه معمولا در مرحله نهایی معامله تنظیم می‌شود در حالی که قولنامه تعهد به انجام معامله در آینده است
- اعتبار قانونی مبایعه نامه از نظر قانونی اعتبار بیشتری نسبت به قولنامه دارد زیرا به عنوان مرحله نهایی معامله تلقی می‌شود
اعتبار اسناد عادی
- اعتبار مشروط اسناد عادی تنها در صورتی اعتبار دارند که مخالف با قانون نباشند و دارای امضا یا مهر طرفین معامله باشند
- تبدیل به سند رسمی در شرایط خاصی یک سند عادی می‌تواند اعتبار سند رسمی را پیدا کند مانند زمانی که طرف مقابل صدور آن را تصدیق کند یا در دادگاه ثابت شود که طرف مهر یا امضا کرده است
تفاوت سند رسمی و عادی
برخلاف اسناد عادی که توسط اشخاص عادی تنظیم می‌شود و نیاز به اثبات در دادگاه دارند اسناد رسمی بدون نیاز به اثبات اصالت مورد پذیرش قرار می‌گیرد.
تمامی این موارد بیان شد تا شما دوستان متوجه بشوید که یک سند عادی چه می‌باشد و باید چه ویژگی‌هایی را داشته باشد تا بتوان برای ابطال اسناد در دادگاه از آنها استفاده نمود
ابطال سند
ابطال سند در حقوق ایران به معنای بی‌اعتبار کردن سندی است که به طور قانونی تنظیم شده اما به دلایلی نمی‌تواند به عنوان یک سند معتبر شناخته شود این اقدام معمولا از طریق دادگاه‌ها و با رعایت فرایندهای قانونی خاصی صورت می‌گیرد ابطال سند می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله جعل، تدلیس، خطا در تنظیم یا بطلان معامله‌ای که سند بر اساس آن تنظیم شده است انجام شود.
ابطال سند رسمی با سند عادی
سند رسمی را می‌توان با هر یک از اسناد عادی مثل قولنامه و مبایعه نامه ابطال نمود البته ابطال سند رسمی با اسناد عادی یکم زمانبر و سخت می‌باشد چرا که سند رسمی سندی است که توسط دفاتر اسناد رسمی ثبت شده است و بی‌اعتبار نمودن او کار دشوار و سختی می‌باشد. سند عادی یکی از روش‌هایی می‌باشد که می‌توان در دادگاه ارائه نمود و اگر ثابت شود می‌توان سند رسمی را ابطال نمود سند عادی باید با دقت و موشکافانه مورد بررسی واقع شود تا محلی برای اعمال نفوذ و قدرت و تبانی وجود نداشته باشد که تمامی این موارد در دادگاه مورد بررسی قرار می‌گیرد مثلاً یکی از مواردی که می‌توان برای ابطال سند رسمی بیان نمود این است که زمانی که ملکی توسط عقد بیع به فروش می‌رسد و فروشنده طی مبایعه نامه‌ای ملک را به خریدار اول انتقال داده است و پس از آن همان زمین را به شخص دیگری بفروشد و سند رسمی تنظیم نماید خریدار اول می‌تواند با استفاده از مبایعه‌نامه و اثبات اینکه بیع به صورت کاملاً قانونی صورت گرفته است توسط همان مبایعه‌نامه ابطال سند رسمی را بخواهد
سوالات متداول
صلاحیت دادگاه برای رسیدگی به دعوای ابطال سند رسمی چگونه می‌باشد؟
اگر موضوع ابطال سند مال غیر منقول مانند ملک باشد دادگاه محل وقوع ملک اگر موضوع ابطال سند مال منقول باشد دادگاه محل اقامت خوانده صالح به رسیدگی است
آیا با استفاده از سند عادی می‌توان ابطال سند رسمی را درخواست نمود؟
بله با استفاده از سند عادی می‌توان ابطال سند رسمی را از دادگاه درخواست نمود.