ایرادات دادرسی از جمله ایراداتی است که عوامل مختلفی دارد و خوانده دعوا در صورت وجود این ایرادات می‌توانند در دادگاه آن را مطرح تا رفع گردد که در این مقاله به بیان این ایرادات و توضیح آنها میپردازیم
دفاعیات خوانده
منظور هر روش دفاعی است که خوانده از آن برای شکست دعوای خواهان استفاده می‌کند مانند
دفاع ماهوی
دفاع نسبت به اصل ماهیت دعوا را می‌گویند به عبارت دیگر هر دفاعی که مستقیماً علیه اصل ادعای خواهان مطرح شود تا اساس ادعای خواهان منتفی کند دفاع ماهوی است مانند دفاعیات ناظر به صلح و سازش در خصوص موضوع دعوا
دفاع شکلی
همان طرح ایرادات دفاعیاتی است که صرفاً ناظر به شکل و شیوه طرح دعوا است و به اصل و اساس ادعای خواهان و ماهیت دعوای او ارتباطی ندارد به عبارت دیگر خوانده بدون آنکه خود را درگیر دفاع در خصوص ماهیت پرونده کند با خورده‌گیری از شیوه طرح دعوا، دعوا را به دلیل ایرادات شکلی با قراری مانند قرار رد دعوا مواجه می‌کند.
اقسام ایرادات از حیث تاثیر در دعوا
- ایرادات از حیث تاثیری که در سرنوشت دعوا دارد دارای اقسام زیر است
- ایراداتی که صرفاً موجب تغییر در مرجع رسیدگی به دعوا می‌شود که عبارت است از ایراد عدم صلاحیت ذاتی یا محلی این ایراد به این معنی است که دادگاهی که دعوا در آن طرح شده است صلاحیت ذاتی یا محلی برای برقراری دعوا در آن دادگاه ندارد مانند اینکه دعوا بر سر ملکی در تهران می‌باشد اما خواهان در شیراز دعوای خود را طرح کرده است اینجا با عدم صلاحیت ذاتی مواجه هستیم چون محل اقامت خوانده دادگاه صالح برای ایجاد این دعوا نیست و دعوا باید در تهران که ملک غیرمنقول در آنجا وجود دارد طرح می شد
- قرار عدم صلاحیت قرار شبه قاطع است یعنی پرونده‌ای را از مرجعی به مرجع دیگر می‌فرستد و موجب تغییر در شعبه رسیدگی کننده می‌شود این قرار به اصحاب دعوا ابلاغ نمی‌شود بنابراین لازم نیست که به صورت دادنامه پاک نویس شود
- ایراد امر مطروحه در صورتی به یک پرونده ایراد مطروحه وارد است که سابقاً همان دعوا یا دعوای مشابه با آن طرح شده و تحت رسیدگی باشد اگر دعوایی که سابقاً طرح شده دارای اوصاف زیر باشد به دعوای فعلی ایراد امر مطروحه وارد است
- دعوایی منطبق بر دعوای فعلی باشد یا دعوایی باشد که با دعوای فنی ارتباط کامل دارد
- با دعوای فعلی دارای وحدت اصحاب باشد
- دعوای قبل نیز در همین دادگاه یا دادگاه هم عرض دیگری تحت رسیدگی باشد
- دعوای سابق هنوز تحت رسیدگی باشد و منجر به صدور حکم نشده باشد
- ایراد رد دادرس این ایراد ضامن حفظ بی‌طرفی قاضی است ایرادی دو طرفه است
- جهاتی که باعث طرح ایراد رد دادرس می‌شود عبارت است از
- فامیلی نسبی و سببی تا درجه سوم از هر طبقه بین قاضی با یکی از اصحاب دعوا وجود داشته باشد
- قاضی قیم یا رئیس یکی از طرفین باشد و یا یکی از طرفین مباشر یا متکلف امور قاضی یا همسر او باشد قاضی یا همسر یا فرزند او وارث یکی از اصحاب دعوا باشد
- قاضی سابقاً در موضوع دعوای اقامه شده به عنوان دادرس یا داور یا کارشناس یا گواه اظهار نظر کرده باشد
- خود قاضی و یکی از طرفین یا همسر یا فرزند او دعوای حقوقی یا جزایی مطرح باشد یا در سابق مطرح بوده و از تاریخ صدور حکم قطعی دو سال نگذشته باشد
- قاضی و همسر یا فرزند او دارای نفع شخصی در موضوع مطروحه باشند
- ایراد عدم اهلیت خواهان هر شخص برای طرح دعوا نیاز به همان درجه از اهلیت دارد که برای انجام اصل موضوع عمل لازم است در غیر این صورت دعوا با ایراد عدم اهلیت خواهان مواجه است
- شخص ورشکسته مانند شخص سفیه برای طرح دعاوی غیر مالی خود دارای اهلیت هست اما برای طرح دعاوی مالی اش نمی‌تواند خود راسا اقدام کند و باید طرح دعوا توسط مدیر تصفیه یا اداره تصفیه انجام شود
- ایراد عدم توجه دعوا به خوانده اگر از همان ابتدا و قبل از ورود به ماهیت پرونده از ظاهر پرونده مشخص باشد که دعوا هیچ توجهی به خوانده ندارد یا به عبارت دیگر ارتباطی مستقیم با او ندارد قرار رد دعوا صادر می‌شود
- ایراد عدم برخورداری از سمت دعوا در صورتی قابل رسیدگی است که از جانب یکی از اشخاص زیر طرح شده باشد
- اصیل یا همان ذینفع قائم مقام شخصی که پاره‌ای از حقوق و تکالیف شخص دیگری به او منتقل می‌شود مانند وراث اداره تصفیه یا مدیر تصفیه شخص ورشکسته نماینده که ممکن است نماینده قانونی قضایی قراردادی باشد
- ایراد عدم مشروعیت موضوع دعوا منظور آن است که موضوع دعوا یا همان خواسته دعوا مال یا امری نامشروع باشد مانند آنکه موضوع دعوا مواد مخدر یا مشروبات الکلی یا سایر اشیایی باشد که قابل تملک نیست اگر مشروع نبودن دعوا از ظاهر مشخص باشد قرار رد دعوا صادر می‌شود اما اگر پس از رسیدگی ماهوی قاضی متوجه شود که حق مشروع و قانونی برای خواهان وجود ندارد حکم به بی‌حقی خواهان صادر می‌کند
- ایراد طرح دعوا خارج از موعد قانونی توجه داشته باشید که منظور از این مواعد قانونی مواعد اعتراض به رای مانند واخواهی تجدید نظر یا فرجام نیست چرا که در مورد آنها قرار رد دادخواست صادر می‌شود نه قراره رد دعوا بلکه منظور مواعدی است که در قانون برای اقامه برخی از دعاوی پیش‌بینی شده است
- ایراد طرح دعوا علیه شخص متوفی اگر خوانده دعوای بدوی در زمان تقدیم دادخواست بدوی متوفی باشد نسبت به دعوای او باید قرار عدم استماع دعوا صادر شود
- فوت شخص خوانده بعد از تقدیم دادخواست موجب رد دعوا نیست بلکه در این صورت تا تعیین وراث شخص خوانده دادرسی به موجب قرار توقیف دادرسی متوقف می‌شود
زمان طرح ایرادات
مهلت بیان ایرادات تا پایان جلسه اول است اعم از آنکه ایراد به صورت شفاهی یا اینکه به صورت کتبی و در قالب لایحه بیان شود اگر تمام وقت جلسه اول به بررسی دادخواست و اظهارات خواهان اختصاص یابد و نوبت به دفاعیات خوانده نرسد جلسه بعد برای خانه در حکم جلسه اول است
سوالات متداول
در صورتی که دادگاه صلاحیت رسیدگی به دعوا را نداشته باشد چه قراری صادر می‌کند؟
قرار عدم صلاحیت صادر می‌کند و پرونده را از مرجعی به مرجع صالح می‌فرستد
اگر دارنده یک سند تجاری که هنوز سررسید پرداخت‌ها نرسیده است بابت مطالبه وجه آن دادخواست بدهد تکلیف دادگاه چیست؟
این مورد از مصادیق ایراد عدم ذینفع خواهان می‌باشد چون هنوز موعد پرداخت نرسیده است قاضی برای دعوای او قرار رد دعوا صادر می‌کند