ورشکستگی در میان افراد مردم معنای عامیانه دارد و ان تصور اینکه یک فرد به مشکلات اقتصادی خورده است میباشد که تا حدودی در بردارنده معنای ورشکستگی می باشد. در این مقاله در ابتدا با واژه ی ورشکستگی آشنا می شویم و بعد از آن شرایط صدور رو بازگو می‌کنیم.
تعریف ورشکستگی
اگر تاجر اعم از آنکه شخص حقیقی باشد یا شخص حقوقی مثل شرکت تجاری در پرداخت وجوهی که بر عهده اوست دچار توقف شود و به واسطه این توقف و به منظور حفظ حقوق طلبکارانش از تصرف در اموال خود ممنوع شود به چنین حالتی که تاجر از تصرف در اموال خود منع می‌شود ورشکستگی می‌گوییم پس از صدور حکم ورشکستگی قواعد خاص ورشکستگی بر اموال و مطالبات و دیون تاجر ورشکسته و تصفیه دیون او حکومت می‌کند
شرایط صدور حکم ورشکستگی
در مورد حکم ورشکستگی توجه داشته باشید که صدور آن منوط به دو شرط است
- تاجر بودن مدیون این حکم در مورد تجار صادر می‌شود و در مورد اشخاص غیر تاجر علی الاصول موضوعیت ندارد
- توقف مدیون حکم ورشکستگی به واسطه توقف تاجر در پرداخت دیون حاصل می‌شود اعم از آنکه این دوم مربوط به معاملات تجاری او یا مربوط به معاملات غیر تجاری او باشد
اوصاف توقف
- حکم ورشکستگی به صرف ناتوانی تاجر در پرداخت وجوه صادر می‌شود به عبارت دیگر لازم نیست که اموال تاجر از دارایی او کمتر باشد ممکنه اموال شخصی او از دارایی‌اش بیشتر باشد اما به دلیل عدم دسترسی به اموال مانند در رهن بودن اموال یا بازداشت اموال نتواند از آن اموال برای پرداخت دیون خود استفاده کند همچنین ممکن است اموال شخصی و از داراییش کمتر باشد اما به دلیل برخورداری از اعتبار بتواند به منابع مالی جدیدی دست پیدا کند و دیون خود را بپردازد
- توقف باید واقعی باشد درست است که بنابر بند اول ممکن است اموال تاجر از دیونش بیشتر باشد و با وجود این ورشکست بشود اما باید توجه داشت که توقف در صورتی موجب ورشکستگی است که واقعاً تاجر در پرداخت عاجز و متوقف شده باشد به عبارت دیگر یک توقف صوری که به دلیل عمد تاجر در عدم پرداخت دیون حاصل شده موجب صدور حکم ورشکستگی نیست بلکه توقف باید واقعی و ناشی از عجز در پرداخت دیون باشد دیده می‌شود که اشخاص تاجر برای ضرر طلبکاران و فرار از پرداخت خسارت تاخیر تادیه خود را به نفع صوری متوقف جلوه می‌دهند
- توقف باید ماندگار باشد یک توقف گذرا و مقطعی که به موجب تغییر شرایط اقتصادی یا حجم بالای مبادلات ممکن است برای مدت کوتاهی حادث شود و بعد از مدتی نیز برطرف شود موجب ورشکستگی نیست بلکه توقف باید ماندگار و اساسی باشد
صدور حکم ورشکستگی برای تاجر متوفی
حکم ورشکستگی نسبت به تاجر متوفی با شرط زیر قابل صدور است
حین وفات در حال توقف بوده باشد این حکم تا یک سال پس از فوت قابل صدور است توجه داشته باشید که منظور حکم بدوی است یعنی حکم بدوی ورشکستگی این تاجر تا یک سال بعد از فوت او قابل صدور است ممکن است از حکم تجدید نظرخواهی شود و حکم قطعی بعد از مدت یک ساله صادر شود
تکلیف تاجر در اعلام ورشکستگی
نه تنها تاجر متوقف می‌تواند صدور حکم ورشکستگی خود را از دادگاه درخواست کند بلکه ملزم است ظرف سه روز از تاریخ توقف در پرداخت دیونش توقف خود را به دادگاه عمومی محل اقامت خود اظهار کند مبدا این مهلت سه روزه به محض وقوع توقف برای تاجر است
علاوه بر این تاجر باید صورتحساب دارایی و کلیه دفاتر تجاری خود را به دفتر دادگاه مزبور تحویل بدهد
صورتحساب دارایی‌های تاجر ورشکسته باید حاوی مفاد زیر باشد
- تعداد و تقویم کلیه اموال منقول و غیرمنقول تاجر متوقف به طور مشروح
- صورت کلیه قروض و مطالبات
- صورت نفع و ضرر
- صورت مخارج شخصی در صورت توقف شرکت‌هایی که دارای شرکای ضامن هستند یعنی شرکت‌های تضامنی مختلط یا نسبی اسامی و اقامتگاه کلیه شرکای ضامن نیز باید ضمیمه شود
اگر تاجر هر یک از تکالیف مقرر در هر یک از بندهای بالا را انجام نداده باشد دادگاه باید در ضمن حکم ورشکستگی قرار توقیف تاجر را هم صادر کند اگر تاجر به تکلیف مقرر در بند اول عمل نکرده باشد یعنی ظرف سه روز توقف خود را به دادگاه اعلام نکرده باشد ممکن است محکوم به جرم ورشکستگی به تقصیر شود دادگاه در صدور حکم ورشکستگی به تقصیر مختار است
اوصاف حکم ورشکستگی
حکم ورشکستگی برخلاف قاعده نسبی بودن آرایه محاکم نسبی نیست یعنی آثار آن علاوه بر طلبکاری که تقاضای صدور حکم ورشکستگی را کرده نسبت به همه طلبکاران تاجر و به طور کلی هر شخصی که با تاجر رابطه مالی دارد تسری می‌یابد
به دلیل آنکه حکم ورشکستگی نسبی نیست علاوه بر ابلاغ باید مفاد آن اعلان شود یعنی حکم ورشکستگی باید از طریق یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار آگهی شود
تاریخ توقف و تاریخ ورشکستگی
در حکم ورشکستگی با دو تاریخ مواجهیم
تاریخ توقف
یعنی آن تاریخی که در حکم ورشکستگی اعلام می‌شود مبنی بر این امر که تاجر از این تاریخ در پرداخت دیونش دچار توقف شده است در این خصوص باید توجه داشت که محکمه باید در حکم خود تاریخ توقف تاجر را معین کند و اگر تعیین نکرد همان تاریخ صدور حکم ورشکستگی به عنوان تاریخ توقف تاجر نیز محسوب می‌شود
تاریخ ورشکستگی
که همان تاریخ صدور حکم ورشکستگی و ورشکسته تلقی شدن تاجر است
پس از صدور حکم ورشکستگی تاجر نمی‌تواند مالی را بخرد و اجاره دهد و یا بفروشد در این حالت کلی حق تصرف در اعمال خود را نخواهد داشت در صورتی که پس از صدور حکم هر معامله‌ای را انجام دهد معامله باطل است
برای وصول طلب از شخص ورشکسته و تحت تعقیب قرار دادن او باید همه طلبکاران به صورت دسته جمعی اقدام کنند به صورت تک نفری این مهم امکان‌پذیر نیست
سوالات متداول
آیا طلبکاران می‌توانند تقاضای حکم ورشکستگی یک تاجر را بنمایند؟
بله طلبکاران در صورتی که تاجر از این وظیفه خودداری کند می‌تواند مراتب را به دادگاه اعلام و تقاضای صدور حکم ورشکستگی نمایند
آیا تاجر بعد از ورشکستگی می‌تواند در اموال خود تصرف داشته باشد؟
از تاریخ صدور حکم ورشکستگی تاجر ورشکسته از هر نوع تصرف در اموال خود و هرگونه اقدام مالی ممنوع میباشد و مدیر تصفیه قائم مقام وی میباشد