تهاتر چیست؟

تهاتر یکی از موارد حقوقی جهت سقوط تعهدات می باشد که در قانون مدنی طی چند ماده به این موضوع اشاره شده است و ما در این مقاله به توضیح و شرایط تهاتر برای شما عزیزان میپردازیم

تعریف تهاتر

طبق ماده ٢۴٩ قانون مدنی اگر دو دین یا بدهی با برخی شرایطی که در زیر توضیح داده می‌شود در برابر یکدیگر واقع شوند به این نحو که هر شخص در آن واحد از طرف مقابل طلبکار و در برابر او بدهکار باشد هر دو دین بین طرفین از بین می رود به این واقعه تهاتر گفته می‌شود

شرایط تهاتر

دو دین به شرطی با هم تهاتر می‌شوند که هر دوی آنها اوصاف زیر را دارا باشند

• هر دو دین باید موجود باشند بنابراین دین موجود با دینی که سبب آن موجود است قابل تهاتر نیست برای مثال اگر ما مبلغی را بابت حق بیمه به شرکت بیمه بدهکار باشیم و باید آن را به شرکت بیمه بپردازیم و از طرف دیگر هم شرکت بیمه مکلف شده است که در صورت ورود خسارت به ما مبلغ ۱۰ میلیون تومان بپردازد بین این دو دین (دین ما به شرکت بیمه و دین شرکت بیمه به ما) تهاتر رخ نمی‌دهد زیرا دین ما به شرکت حق بیمه‌ای است که باید به موجب قرارداد بیمه پرداخت شود و یک دین موجود است اما دین شرکت بیمه به ما غرامتی است که در صورت ورود خسارت باید پرداخت شود و چون هنوز خسارتی وارد نشده است یک دین موجود تلقی نمی‌شود بلکه صرفاً دینی است که سبب آن موجود است
• اگر هیچ یک از دو دین موجود نباشد و فقط سبب آن موجود باشد با هم تهاتر نمی‌شوند چون ممکن است یکی از این دو دین هیچگاه ایجاد نشود
• هر دو دین مسلم و قطعی باشند نه احتمالی و معلق بنابراین دین معلق با دین منجز قابل تهاتر نیست برای مثال فرض کنید که صادق کالایی را از حمید خریده است و مبلغ ۱۰ میلیون تومان به حمید که فروشنده می‌باشد مدیون است حال اگر بین صادق و حمید عقد معلقی منعقد شود که در این عقد معلق حمید کالایی را به بیع معلق از صادق بخرد و حمید به عنوان خریدار مبلغ ۱۰ میلیون تومان به طور معلق به صادق مدیون شود بین این دو دین تهاتر رخ نمی‌دهد زیرا یکی منجز و دیگری معلق است
• اگر هر دو دین معلق باشند قابل تهاتر نیستند زیرا ممکن است این دو دین یا یکی از آنها هیچگاه به قطعیت نرسد
• دین ساده با دین تخییری قابل تهاتر نیست زیرا اگر یکی از دیون تخییری باشد ممکن است شخصی که دین او تخییری است نوع دینی که برای پرداخت انتخاب می‌کند غیر از نوع دین طرف مقابل باشد برای مثال جواد از هادی مبلغ هزار دلار طلبکار است هادی نیز از جواد مبلغ هزار دلار یا ۱۰ میلیون تومان طلبکار است بدین نحو که اختیار دارد به انتخاب خود هزار دلار یا ۱۰ میلیون تومان را مطالبه کند بین این دو دین تهاتر رخ نمی‌دهد زیرا ممکن است هادی به جای هزار دلار ۱۰ میلیون تومان را انتخاب و مطالبه کند
• دو دین تقابل داشته باشند برای مثال اگر حسن به جواد یک دین ده میلیون تومانی داشته باشد و از سوی دیگر جواد به حسن چند دین ۱۰ میلیون تومانی داشته باشد بین این دو دین تهاتر قهری رخ نمی‌دهد زیرا دیون جواد به حسن متعدد و مردد است و معلوم نیست که تهاتر با کدام دین رخ داده است در این حالت طبق قاعده مندرج در ماده ۲۸۲ قانون مدنی تعیین اینکه کدام یک از دیون جواد به حسن مورد تهاتر قرار گیرد با خود جواد است و در نتیجه با یک تهاتر مواجهیم
• هر دو دین کلی باشند برای مثال هر دو دین پول یا برنج به طور کلی باشند پس اگر یکی از تعهدات یک گونی معین برنج (عین معین) یا صد کیلو برنج از فلان انبار کلی باشد تهاتر رخ نمی‌دهد
• هر دو دین از یک جنس باشند برای مثال هر دو تعهد ناظر به پول یا برنج و مانند آن باشد
• اوصاف هر دو دین یکسان باشد برای مثال اگر یکی از تعهدات ناظر به برنج پاکستانی و تعهد دیگر ناظر به برنج ایرانی باشد تهاتر رخ نمی‌دهد
• زمان پرداخت هر دو دین یک زمان باشد یعنی هر دو حال یا هر دو زماندار باشند
• مکان پرداخت هر دو دین در یک مکان باشد بنابراین اگر قرار باشد که حسن ده میلیون در مشهد به کاظم بدهد و کاظم ده میلیون در گرگان به حسن بدهد تهاتر به دلیل مغایرت مکان پرداخت رخ نمی‌دهد
• تهاتر با حقوق اشخاص ثالث بر تعارض نباشد برای مثال یکی از دیون یا هر دوی آنها قبلاً به نفع شخص ثالث توقیف نشده باشد برای مثال فرض کنید که مجید مبلغ ۱۰ میلیون از رضا طلبکار است که سررسید آن چهار ماه دیگر است طلبکاران مجید این مبلغ را نزد رضا توقیف می‌کنند و در نتیجه رضا با دستور قضایی مکلف می‌شود که در زمان سررسید آن مبلغ را به حساب دادگستری بریزد حال اگر تا قبل از سررسید به موجب معامله رضا همین مبلغ ۱۰ میلیون را از مجید طلبکار گردد بین این دو بدهی تهاتر رخ نمی‌دهد زیرا یکی از آنها قبلا به نفع اشخاص ثالثی توقیف شده است
• در وقوع تهاتر بین دو دین وحدت سبب لازم نیست برای مثال ممکن است سبب یک دنگ بیع باشد و سبب دین دیگر صلح باشد
• وحدت مقدار لازم نیست مثلاً ممکن است صد کیلوگرم گندم و دین دیگری پنجاه کیلوگرم گندم باشد که در این صورت دو دین به اندازه پنجاه کیلوگرم با هم تهاتر می‌شوند شخصی که مکلف بوده صد کیلو گندم تحویل دهد الان طرف تحویل پنجاه کیلو گندم است
• تهاتر دیون دولت برخلاف نظم عمومی اقتصادی است در قانون نحوه پرداخت محکوم به دولت و عدم تامین و توقیف اعمال دولتی بیان شده که دولت برای پرداخت دیون خودش ۱۸ ماه بعد از صدور حکم قطعی فرصت دارد بنابراین دیون دولت در تهاتر وارد نمی‌شود

سوالات متداول

ReplyForward