حضانت شامل دو عنوان تربیت و نگهداری می شود منظور از نگهداری همان مراقبت فیزیکی و جسمی است برای مثال نظافت کردن و بردن نزد پزشک و غیره اما تربیت شامل مواردی همچون آموزش آداب و رسوم حسن معاشرت تحصیلی و یادگیری شغل و حرفه می باشد
سن حضانت با استناد به قانون مدنی بلوغ در فرزندان یکی از عوامل محدودیت سنی حضانت است بر طبق قانون برای دختران ۹ سالگی و برای پسران ۱۵ سالگی به عنوان سن حضانت در نظر گرفته شده است که در این مدت هیچ یک از والدین حق ندارند و نمی تواند مسئولیت های خود را در قبال فرزند یا فرزندانشان ترک نمایند.
به عبارتی مادر در نگهداری طفل اعم از دختر یا پسر تا سن ۷ سالگی بر پدر اولویت دارد چرا که در این سن کودک بیشتر وابسته به مادر است ولی بعد از هفت سالگی به دلیل ارتباط گرفتن اجتماعی فرزند با دنیای بیرون خانواده پدر بهتر می تواند در تربیت و نگهداری کودک موثر باشد اما با توجه به اختلافات که وجود دارد در حضانت طفل این امکان وجود دارد که به تشخیص دادگاه حضانت فرزند به مادر حتی بعد از هفت سالگی داده شود یا بالعکس در سن قبل از هفت سالگی حضانت با پدر باشد بر طبق قانون هیچکس از والدین حق ندارند.
در مدتی که حضانت طفل با اوست از نگهداری فرزند امتناع نماید ویا نمی توانند مطالبه اجرت و دستمزد از طرف دیگر مطرح نمایند ولی قابل ذکر است که نفقه فرزند در هر صورتی با پدر است .حضانت فرزند قابل انتقال به هیچکس نیست اما در مواردی می توان برای نگهداری از کودک مربی استخدام کرد که این عمل به عنوان انتقال حضانت نیست بلکه اختیار نگهداری به صورت موقت می باشد.
در واقع کسی که حضانت فرزند را بر عهده دارد ملزم به تربیت و نگهداری از آن باشد و اگر در این امرکوتاهی و تقصیری داشته باشد خساراتی که از لحاظ جسمی و روحی به کودک وارد می شود قابل تعقیب کیفری و حقوقی است و حتی در مدت حضانت اگر کودک به شخص آسیبی وارد کند مسئولیت با کسی است که حضانت فرزند را برعهده دارد پس حضانت یک تکلیف قانونی است و مملو از مسئولیت حقوقی و کیفری و اخلاقی می باشد.
حضانت فرزند در زمان طلاق والدین
بعد از طلاق حضانت والدین از بین نمیرود بلکه تا هفت سالگی مادر عهده دار حضانت فرزند می باشد و این حق نمیتواند مانع ملاقات پدر با فرزند شود و همینطور بالعکس و حتی زمانی که حضانت با یکی از والدین است او نمی تواند فرزند را بدون اجازه دادگاه و رعایت مصلحت کودک از کشور خارج کند چرا که اجازه خروج از کشور با دادگاه می باشد و داشتن حق ملاقات باعث نمی‌شود طرفی که با حضانت فرزند اجازه خروج از کشور را دارد مانع خروج شود و اگر شخصی تمایل به دیدار دارد باید با هزینه شخصی خود به ملاقات فرزند خود برود
حضانت فرزندان در صورت فوت والدین
زمانی که یکی از والدین فوت کند حضانت با کسی است که در قید حیات می باشد اما اگر هر دو مادر و پدر فوت کند حضانت با جد پدری است و اگر پدری فوت کند و وصی معین نکرده باشد حضانت با قیم یا امینی است که از طرف دادگاه معرفی میشود و اگر جد پدری کسی را وصی تعیین کرده باشد وصی میتواند بابت حضانت اجرت خود را از اموال کودک مطالبه کند لازم بهتر به ذکر است که اگر پدر برای طفل وصی تعیین کند ولی جد پدری زنده باشد وصی نمیتواند حضانت کودک را برعهده بگیرد چون جد پدری بر وصی ارجح تر است
حضانت و نفقه فرزندان در زمان جدایی و واگذاری حضانت به هر یک از والدین
در هر صورت بر اساس ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی که حضانت و نگهداری از فرزندان بر عهده والدین می باشد و از آنجایی که پدر سرپرست خانواده محسوب می شود هزینه های نگهداری از فرزندان بر عهده پدر گذاشته شده است به همین دلیل با توجه به ماده ۱۱۹۸ قانون مدنی در صورت حیات پدر نفقه فرزند بر عهده پدر می باشد و پس از او جد پدری و بعد از ان اگرچه حضانت فرزند به مادر سپرده میشود ولی نفقه بر عهده پدر می باشد اگر پدر از دادن نفقه فرزند خودداری کند به موجب ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی محکوم میشود اما در صورت عاجز بودن و حتی در مواقعی که پدر در قید حیات نباشد این حق قانونی پرداخت نفقه از بین نرفته و طبق ماده ۱۹۹۹ قانون مدنی پرداخت و تامین نفقه اولاد بر عهده پدر و پس از او پدربزرگ( جد پدری )خواهد بود اگر جد پدری هم در قید حیات نباشد با مادر خواهد بود و همینطور در صورتی که مادر نباشد یا نتواند از عهده آن برآید بر عهده اجداد پدری و مادری زن خواهد بود.
حضانت فرزند در صورت ازدواج مادر
طبق قانون جدید حمایت از خانواده اگر فرزند به مادرش نیاز اساسی و مبهم داشته باشد و مادر دارای شایستگی های اخلاقی روانی و جسمی باشد حضانت فرزند در صورت ازدواج مجدد با مادر خواهد بود و به هیچ وجه نمی توان این حق قانونی را از مادر سلب کرد مگر اینکه شرایط نگهداری از فرزند بر خلاف قوانین حضانت باشد به طور مثال شوهر دوم زن با کودک بد رفتاری کند و یا اینکه بیم خطر جسمی و روانی برای کودک داشته باشد در چنین شرایطی حضانت از مادر گرفته و به پدر برگردانده میشود و حضانت با پدر خواهد بود
حضانت فرزند با پدر و شرایط آن
زمانی که حضانت فرزند با پدرش است در این مدت ممکن است به دلایلی پدر شرایط لازم برای حضانت فرزند را نداشته باشد بنابراین با دادخواست سلب حضانت از پدر می توان حضانت را از وی سلب کرد مواردی از جمله
- ازدواج مجدد پدر
- عدم تعادل روانی و جسمی آزار و اذیت فرزند
- سوء استفاده از فرزند
- خطر جسمی برای فرزند از ناحیه همسر جدید مرد
- اجبار فرزند به کارهای خلاف شئونات جامعه و به زیان کودک و مواردی از این قبیل
در این شرایط حضانت از پدر سلب به مادر برگردانده میشود
موانع حضانت طبق قانون
اگر یکی از والدین که حضانت بر عهده اوست اثبات شود از فرزند نگهداری و مراقبت نمی کند و یا دارای مشکلات اخلاقی است از وی سلب حضانت خواهد شد از جمله این موارد
- اعتیاد به الکل و مواد مخدر
- بیماری روانی به دستور پزشکی قانونی
- اجبار کودک به فحشا و تکدی‌گری
- ضرب و جرح خارج از حد متعارف
- فساد اخلاقی و فحشای هر یک از والدین
سوالات متداول
حضانت طفل بعد از طلاق والدین به چه صورت است؟
بعد از طلاق حضانت فرزند تا ۷ سالگی برعهده مادر است و بعد از ان حضانت با پدر است
ایا اعتیاد یکی از والدین میتواند مانع حضانت طفل شود؟
بله یکی از موانع حضانت اعتیاد پدر یا مادر می باشد