متولی وقف در عقد وقف باید دارای یکسری اوصاف و ویژگی ها باشد که معمولا واقف ( کسی که مالی را وقف میکند) تعیین میکند که متولی وقف چه کسی باشد یا اگر مشخص نکرده باشد چه کسی تولیت کند نحوه انتخاب را تعیین میکند که در این مقاله به توضیح این موارد میپردازیم.
متولی
شخصی که از سوی واقف برای اداره مال موقوفه تعیین میشود و به اداره ی مال موقوفه تولیت گفته میشود
نحوه تعیین و مدت زمان تولیت
در خصوص متولی باید به موارد زیر توجه داشت
- متولی توسط واقف تعیین میشود
- در عقد وقف انتخاب متولی شرط صحت عقد وقف نیست بنابراین ممکن است در وقت متولی تعیین نشده باشد
- اگر واقف در وقت سکوت کرده باشد و متولی را تعیین نکرده باشد در وقف عام اداره وقف با سازمان اوقاف و در وقف خاص اداره وقف با موقوف علیهم (کسانی که وقف به نفع آنها شده است) و در صورت بروز اختلاف بین آنها با سازمان اوقاف است
- متولی یا سازمان اوقاف باید مال موقوفه را در چهارچوب وقف نامه‌ای که واقف نوشته است اداره نمایند و منافع مال موقوفه را در چهارچوب وقف نامه مصرف نمایند برای مثال اگر شخصی زمینی را برای مسجد وقف کرده باشد نمی‌توان در آن زمین پاساژ یا مدرسه ساخت بنابراین باید به همان اراده واقف عمل نمایند مگر آنکه عمل به خواسته‌های واقف غیر ممکن یا نامشروع باشد
- واقف می‌تواند خود را به عنوان متولی تعیین کند یا یکی از موقوف علیهم یا هر شخص دیگری را به عنوان متولی قرار دهد
- واقف بعد از وقف حق نصب متولی، تغییر متولی یا دخالت در کار او را ندارد مگر اینکه این حق را در ضمن وقف برای خود شرط کرده باشد که بتواند همچنان بعد از وقت نیز متولی را تغییر دهد یا به عزل و نصب متولی بپردازد بنابراین حق تغییر متولی یا تعیین متولی جدید برای واقف حقی نامحدود و مطلق نیست و منوط به آن است که در وقت چنین حقی را برای خود به رسمیت شناخته باشد
- تشکیل تولیت نیاز به قبول متولی ندارد و صرف اراده واقف برای تشکیل تولیت کافی است اما متولی می‌تواند بعد از تشکیل تولیت یعنی بعد از آنکه به عنوان متولی برگزیده شد تولیت را رد کند و آن را بر هم زند البته نصب قانون این نظر را تایید نمی‌کند در ماده ۷۶ قانون مدنی از قبول تولیت توسط متولی سخن گفته است
- اگر شخصی که واقف او را متولی قرار داده تولیت را رد کند نمی‌تواند مجدداً تولیت را قبول کند و اگر ابتدا تولیت را قبول کند دیگر نمی‌تواند آن را رد کند
- حاکم یا واقف نمی‌توانند کسی را که در ضمن عقد وقف متولی قرار داده شده عزل کنند مگر در صورتی که حق عزل در ضمن وقف یا برای واقف یا حاکم شرط شده باشد منظور از حاکم همان ولی فقیه می باشد
- تکلیف مال موقوفه در صورت عدم نصب متولی توسط واقف
- اگر واقف متولی تعیین نکرده باشد در وقف عام اداره مال موقوفه با حاکم یعنی ولی فقیه است که سازمان اوقاف و امور خیریه از جانب ولی فقیه عهده‌دار این وظیفه خواهد بود در وقف خاص خود موقوف علیهم ترتیب اداره مشخص میکند
- مدت زمان تولیت مال موقوفه یا برای مدت مشخصی تعیین میشود یا به صورت مادام العمر تعیین میشود که این موضوع توسط واقف در وقت تعیین می‌گردد
اوصاف متولی
- متولی می‌تواند شخص حقیقی یا حقوقی باشد
- اگر صفت خاصی در متولی شرط شده باشد و او فاقد آن صفت شود منعزل میشود یعنی خود به خود برکنار میشود و برکناری او نیاز به حکم دادگاه ندارد اگر دادگاه در این خصوص حکمی صادر کند حکم دادگاه صرفاً جنبه اعلامی دارد یعنی متولی از زمان زوال صفت مزبور برکنار شده است نه زمان صدور حکم دادگاه همانطور که در وصی و وکیل نیز چنین است برای مثال اگر شرط شده باشد که شخصی تا زمانی متولی است که معلم باشد حال اگر او از شغل معلمی خارج شود به محض خروج تولیت او خاتمه می‌یابد
- طبق نظر دکتر کاتوزیان اگر صفت خاصی در متولی شرط شده باشد و او فاقد آن صفت شود اما مجدداً آن اوصاف بازگردد شخص مجدداً به تولیت باز می‌گردد
- متولی باید در زمان اجرایی شدن تولیت موجود باشد نمی‌توان شخصی را که هنوز به دنیا نیامده است به عنوان متولی برگزید مگر آنکه تا زمان که نوبت به تولیت او می‌رسد به دنیا آید مثلاً شخصی آقای حسین شجاعی و بزرگترین فرزند ذکور او را نسلاً بعد نسل الی الابد به عنوان متولی مالی قرار دهد
- متولی باید دارای اهلیت (عقل بلوغ و رشد ) باشد
- ورشکستگی متولی خللی در تولیت او ایجاد نمی‌کند زیرا ورشکستگی یک شخص صرفاً تصورات آن شخص در امور مالی خودش را ممنوع میکند
اجرت متولی
متولی مستحق اجرت است اجرت او را واقف در عقد وقت تعیین میکند و اگر اجرت را در وقف تعیین نکرده باشد متولی مستحق اجرت المثل است، ابتدا اجرت متولی از منافع مال موقوف پرداخت خواهد شد و سپس منافع مال موقوفه به موقوف علیهم می‌رسد مگر آنکه واقف خلاف آن را مقرر کرده باشد بنابراین متولی برای دریافت حق التولیه (حقوق متولی)خودش بر موقوف علیهم اولویت دارد. اگر واقف خود را به عنوان متولی تعیین کرده باشد باز همانند سایر متولیان مستحق دریافت اجرت است چه میزان اجرت زیاد باشد و چه کم باشد
تفویض و توکیل در تولیت
متولی نمی‌تواند تولیت را چه برای زمان حیات خود و چه برای بعد از فوت خود به دیگران تفویض کند مگر اینکه از سوی واقف در حین وقف این حق به او داده شده باشد. متولی می‌تواند برای انجام امور مربوط به تولیت به دیگران وکالت دهد مگر آنکه واقف در ضمن وقف مباشرت او را شرط کرده باشد شرط مباشرت به این معناست که متولی حق توکیل به غیر را ندارد و باید تمام امور مرتبط با تولیت را خود شخصاً انجام دهد
سوالات متداول
متولی چه کسی است؟
متولی شخصی است که مسئول اداره مال موقوفه می‌باشد که از طرف واقف تعیین می‌گردد
آیا واقف می‌تواند چند نفر را به عنوان متولی مال موقوفه تعیین کند؟
بله واقف می‌تواند چند نفر را به عنوان متولی مال موقوفه تعیین کند این اختیار با واقف می‌باشد
 | ReplyForward |
تشکر در مورد تولیت اطلاعات کامل و جامع و قابل فهم بود ممنون
سلام و درود. خیلی ممنون از شما.