قائم مقام تجارتی یکی از مفاهیم نمایندگی در قانون تجارت است که تاجر برای انجام کلیه امور خود یک نفر را به این سمت انتخاب می کند.
تعریف قائم‌مقام
قائم مقام تجارتی شخصی است که رئیس تجارتخانه (تاجر) او را برای انجام کلیه امور مربوط به تجارتخانه یا یکی از شعب آن نایب خود قرار می‌دهد امضای قائم مقام برای رئیس تجارتخانه الزام آور است.
اوصاف قائم مقامی
در خصوص قائم مقامی توجه داشته باشید که
- قائم مقامی یک عقد است زیرا نیاز به قبول قائم مقام دارد
- قائم مقام هم به نام و هم به حساب اصیل (تاجر) قرارداد منعقد می‌کند و به نام خود منعقد نمی کند بنابراین معامله‌ای که وی منعقد می‌کند نه حقی و نه تعهدی برای او ایجاد نمی‌کند.
- برخلاف دلالی و حق العمل کاری قائم مقام تجارتی ذاتاً عمل تجارتی محسوب نمی‌شود.
- برای صحت قائم مقامی ثبت آن لازم نیست سمت قائم مقامی ممکن است کتباً داده شود یا عملاً یعنی بر شواهد و قرائن شخصی قائم مقام تجارتی تلقی شود بنابراین وقتی واگذاری قائم مقامی به نحو عملی ممکن باشد به نحو شفایی نیز ممکن است این سمت به شخصی داده شود.
- عقدی جایز است بدین معنا که دو طرف می‌توانند بعد از انعقاد آن را فسخ کنند یا بر هم زنند.
- عقدی عهدی است زیرا تعهد قائم مقام انعقاد قرارداد به نام و به حساب اصیل است و تعهد اصیل پرداخت اجرت قائم مقام است.
- عقدی معوض است زیرا قائم مقام در ازای اعمال خود مستحق اجرت است البته تعیین اجرت شرط اعتبار قرارداد قائم مقامی نیست در صورت عدم تعیین آن قائم مقام مستحق اجرت المثل خواهد بود.
- محدود کردن اختیارات قائم مقام تجارتی در مقابل اشخاصی که از آن اطلاع نداشته‌اند معتبر نیست
مقایسه قائم مقامی و عاملی
- هم قائم مقام و هم عامل معامله را به نام و به حساب غیر انجام می‌دهند.
- عامل یک معامله خاص را که آمر به او ماموریت داده به نام و به حساب آمر منعقد می‌کند اما در قائم مقامی موضوع قائم مقامی یک معامله خاص نیست بلکه کلیه امور و تصمیم گیری‌ها و معاملات تجارتخانه است که به قائم مقام واگذار می‌شود.
- هر دو معوض اند و مستحق اجرت هستند
- عاملی عمل تجاری است اما قائم مقامی عمل تجاری نیست
مقایسه قائم مقامی و وکالت در اداره امور شرکت
قائم مقامی تجاری ناظر کلیه امور مربوط به تجارتخانه یا یکی از شعب آن است ولی وکالت راجع به قسمتی از امور تجارتخانه یا یکی از شعب آن است قائم مقامی تجاری تابع قانون تجارت است اما وکالت در اداره امور تجارتخانه تابع مقررات عقد وکالت در قانون مدنی است.
تعدد قائم مقام
ممکن است چند شخص را به قائم مقام تجاری منصوب کرد در این صورت ممکن است مقرر شده باشد که این چند شخص به یکی از دو صورت زیر عمل کنند
- مجتمعاً در این حالت تصمیمات باید با رای جمعی آنان و توافق همه نمایندگان اتخاذ شود توجه داشته باشید که در این حالت تصمیمات باید به اتفاق آرای قائم مقامان اتخاذ شود نه اکثریت آنها
- منفردا در این حالت هر قائم مقام تجارتی می‌تواند به تنهایی و بدون نیاز به همفکری با دیگران و کسب نظر از آنها به اخذ تصمیم و اداره امور تجارتخانه بپردازد
انحلال قائم مقامی
در این خصوص موارد زیر قابل توجه است
- قائم مقام تجارتی مانند وکیل قابل عزل است در این خصوص باید توجه داشت که طبق ماده ۳۹۹ قانون تجارت اگر وکالت قائم مقام تجارتی به ثبت رسیده و اعلام شده باشد عزل او نیز باید به ثبت برسد و اعلان شود در غیر این صورت در مقابل ثالثی که از عزل او مطلع نبوده نیابت او همچنان باقی محسوب می‌شود.
- در وکالت اگر موکل وکیل را عزل کند تا زمانی که عزل وکیل به او اطلاع داده نشده اعمال او نافذ است و پس از مطلع شدن وکیل از عزل اعمال او در مقابل موکل قابل استناد نیست حتی اگر طرف مقابل قرارداد از عزل وکیل بی‌اطلاع باشد ولی در قائم مقام تجارتی که ثبت شده است تا زمانی که عزل قائم مقام تجارتی ثبت و آگهی نشده در مقابل ثالث بی‌اطلاع قابلیت استناد ندارد بنابراین در اصل قائم مقامی که قائم مقامی او ثبت شده علم قائم مقام به عزل مهم نیست بلکه آنچه مهم است ثبت و آگهی شدن این عزل است
- در قانون از استعفای قائم مقام سخن گفته نشده اما به نظر می‌رسد که از آنجا که قائم مقامی نهادی قائم شخص است همانطور که قائم مقام قابل عزل است وی می‌تواند استعفا دهد
- در صورت فوت یا حجر رئیس تجارتخانه تاجر قائم مقام تجارتی منعزل نمی‌شود برخلاف عقد وکالت که در صورت فوت یا حجر موکل وکیل منعزل می‌شود
- به دلیل آنکه قائم مقامی نهادی قائم به شخص است در صورت فوت یا حج قائم مقام تجارتی طبیعی است که قائم مقامی پایان می‌پذیرد و قائم مقامی به وراث او منتقل نمی‌شود
- با انحلال شرکت قائم مقام تجارتی آن شرکت منعزل می‌شود
- اگرچه قانون سکوت کرده اما در صورت ورشکستگی آمر شخص حقیقی یا شخص حقوقی که به دیگری قائم مقام تجارتی داده است قائم مقام تجارتی منعزل می‌شود به عبارت دیگر چه آمر شخص حقیقی باشد یا حقوقی ورشکستگی او موجب زوال قائم مقامی می‌شود زیرا بعد از ورشکستگی خود آمر نیز نمی‌تواند در اموال خود تصرف کند و به طریق اولی قائم مقام نیز نمی تواند در اموال او تصرف کند
- ورشکستگی قائم مقام از موارد زوال قائم مقامی نیست زیرا شخص ورشکسته از تصرف در اموال خود ممنوع است و از تصرف در اموال سایرین ممنوع نیست
تفویض قائم مقام
همون گونه که در بحث وکالت در ماده ۶۷۲ قانون مدنی آمده است که وکیل در امری نمی‌تواند برای آن امر به دیگری وکالت دهد مگر اینکه صریحاً یا به دلایل قراین وکیل در توکیل باشد درباره قائم مقام تجارتی نیز همین مقرره آمده است در ماده ۳۹۸ قانون تجارت آمده است قائم مقام تجارتی بدون اجازه رئیس تجارتخانه تاجر نمی‌تواند کسی را در کلیه کارهای تجارتخانه نایب خود قرار دهد بنابراین قائم مقام بدون آنکه چنین اجازه‌ای داشته باشد نمی‌تواند شخصی را در کلیه امور تجارتخانه نایب خود کند قائم مقام می‌تواند انجام امور جزئی و بخشی از امور تجارتخانه را به دیگران نیابت دهد تا تحت نظارت او به انجام عمل بپردازند
سوالات متداول
آیا میتوان قائم مقامی را که تاجر به این سمت منصوب کرده است را عزل نمود؟
بله قائم مقام تجارتی مانند وکیل قابل عزل است و میتوان او را عزل نمود.
آیا قائم مقام فقط مسئول اداره بخشی از امور تجارتخانه می‌باشد؟
خیر قائم مقام تجارتی مسئول کلیه امور مربوط به تجارتخانه یا یکی از شعب آن می‌باشد.
 | ReplyForward |