شرکت تعاونی و تولید یکی از شرکت‌های قانونی و مشخص شده در قانون تجارت می‌باشد که در این مقاله به تعریف و توضیح و شرایط آن می‌پردازیم.
تعریف شرکت تعاونی و تولید
به موجب بند ۸ ماده ۱ قانون اجرای سیاست‌های کلی نظام شرکت تعاونی شخص حقوقی است که با رعایت قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۷۰ مجلس شورای اسلامی و موادی از قانون شرکت‌های تعاونی مصوب ۱۳۵۰ و اصلاحات بعدی آنها تشکیل شده است این نوع شرکت تعاونی متعارف نیز نامیده می‌شود.نظام اقتصادی ایران بر طبق اصل ۴۴ قانون اساسی متشکل از سه بخش خصوصی دولتی و تعاونی است دولت از بخش تعاونی حمایت‌های ویژه‌ای به عمل می‌آورد. شرکت‌هایی که با رعایت مقررات قانون بخش تعاونی جمهوری اسلامی ایران تشکیل شوند و به ثبت برسند تعاونی محسوب می‌شوند.
شخصیت حقوقی شرکت تعاونی با ثبت آن شکل می‌گیرد هم شرکت‌های تعاونی و هم اتحادیه‌های تعاونی دارای شخصیت حقوقی مستقل از اعضا هستند و تابعیت همه تعاونی‌ها ایرانی است سرمایه در شرکت تعاونی مانند شرکت سهامی به سهام تقسیم می‌شود تعداد اعضای تعاونی به هیچ وجه نمی‌تواند از ۷ نفر کمتر باشد
انواع شرکت تعاونی
- شرکت‌های تعاونی تولید : شامل تعاونی‌هایی است که در امور مربوط به کشاورزی دامداری دامپروری پرورش و صید ماهی شیلات صنعت معدن عمران شهری و روستایی و عشایری و نظایر این‌ها فعالیت می‌نمایند.
- شرکت‌های تعاونی توزیع : عبارتند از تعاونی‌هایی که نیاز مشاغل تولیدی و یا مصرف کنندگان عضو خود را در چهارچوب مصالح عمومی و به منظور کاهش هزینه‌ها و قیمت‌ها تامین می‌نماید تعاونی‌های موضوع این قانون با رعایت قوانین و مقررات می‌توانند به امر صادرات و واردات در موضوع فعالیت خود بپردازند.
- اتحادیه‌های تعاونی: با عضویت شرکت‌ها و تعاونی‌هایی که موضوع فعالیت آنها واحد است تشکیل می‌گردد، عضویت در اتحادیه تعاونی اختیاری است و تعاونی‌هایی که عضو اتحادیه نباشند از حقوق قانونی محروم نخواهند بود هر اتحادیه متشکل از مجمع عمومی هیئت مدیره و هیئت بازرسی می‌باشد.
اعضای شرکت تعاونی
اشخاص حقیقی و هم اشخاص حقوقی می‌توانند عضو تعاونی باشند به شرط آنکه
- ایرانی باشند
- محجور نباشند
- منع قانونی نداشته باشند
- در تعاونی مشابه عضو نباشند
- اعضای تعاونی باید حداقل سهام لازم برای عضویت که در اساسنامه مقرر شده است را بخرند و کتباً تعهد دهند که مقررات اساسنامه را رعایت خواهند کرد و نهایتاً درخواست عضویت بدهند
- دولت نمی‌تواند عضو تعاونی باشد
- اعضا در تمامی امور تعاونی حق نظارت دارند اما حق دخالت ندارند در شرکت چه می‌گذرد
- عضویت اعضا در تعاونی آزاد است یعنی می‌توانند هر وقت خواستند با رعایت شرط قانونی عضو تعاونی شوند و هر وقت خواستند از تعاونی خارج گردند و هیچکس نمی‌تواند خروج آنها را منع کند اگر با خروج خود از توانی باعث ورود خساراتی شود باید ضرر وارده به تعاونی را جبران نمایند.
سرمایه‌گذاری شرکت تعاونی
سرمایه شرکت تعاونی متشکل از آن اموالی است که یا در ابتدا به تعاونی تعلق دارد یا در نتیجه افزایش سرمایه به مالکیت تعاونی در می‌آید حداقل ۵۱ درصد سرمایه را خود اعضا پرداخت می‌کنند و می‌توانند الباقی را از وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی وام بگیرند. سرمایه ی تعاونی توسط اعضا به تساوی تامین می شود مگر آن که مجمع عمومی خلاف این ترتیب را مقرر کند.
ثبت و تشکیل شرکت تعاونی زمانی اتفاق می‌افتد که لااقل یک سوم سرمایه پرداخت شده باشد و مابقی مبلغ باید ظرف مهلت مقرر در اساسنامه مطالبه شود اگر سرمایه شرکت دربردارنده آورده ی غیرنقدی باشد آن آورده باید محاسبه و تسلیم شده باشد انتقال سهم به سایر اعضا یا افراد خارج از شرکت تعاونی با رعایت قانون و مفاد اساسنامه منعی ندارد.
مجامع عمومی
مهم ترین تفاوت شرکت های تعاونی با سایر شرکت ها در آن است که در مجامع عمومی شرکت های تعاونی هر عضو قطع نظر از میزان سهمش فقط دارای یک رای است. مجمع عمومی بالاترین رکن شرکت تعاونی است و می تواند هم به صورت فوق العاده دعوت شود. در شرکت تعاونی مجمع عمومی موسس تشکیل نمی شود. مجمع عمومی حق نظارت بر کلیه امور شرکت را دارد هم چنین در هر موقع سال می توان مجمع عمومی عادی را به طور فوق العاده تشکیل داد.
هیات موسس اساسنامه را تهیه و به مجمع عمومی عادی پیشنهاد می نماید و افراد واجد شرایط را به جلسه ی اولین مجمع عمومی عادی دعوت می نماید اولین مدیران شرکت تعاونی در اولین جلسه مجمع عمومی عادی انتخاب می شوند نه مجمع عمومی موسس.
در همان جلسه ی اول مجمع عمومی عادی در خصوص اساسنامه پیشنهادی توسط هیات موسس رای گیری و آن را با حداقل دو سوم اعضا تصویب می کنند کسانی که با اساسنامه موافق نباشند می‌توانند در همان جلسه اول مجمع عمومی عادی تقاضای عضویت خود را پس بگیرند مجموعه عمومی عادی شرکت‌های تعاونی در نوبت اول با حضور اکثریت مطلق و در نوبت دوم با حضور هر عده از اعضا رسمیت می‌یابد .دعوت از مجامع عمومی و اعلام تصمیمات آنها از طریق روزنامه های کثیرالانتشار،پست سفارشی یا دیگر روش های قابل اثبات پیش بینی شده در اساسنامه صورت گیرد.
انحلال شرکت تعاونی
شرکت های تعاونی در موارد زیر منحل می شود
- تصمیم مجمع عمومی فوق العاده
- کاهش تعداد اعضا از نصاب مقرر در صورتی که حداکثر ظرف مدت سه ماه تعداد اعضا به نصاب مقرر نرسیده باشد
- انقضای مدت تعیین شده در اساسنامه مربوط در صورتی که در اساسنامه مدت تعیین شده باشد و مجمع عمومی مدت را تمدید نکرده باشد
- توقف فعالیت بیش از یک سال بدون عذر موجه
- عدم رعایت قوانین و مقررات مربوط پس از سه بار اخطار کتبی در سال از سوی وزارت تعاون بر طبق آیین نامه مربوط
حساب های مالی در شرکت تعاونی
- سود خالص شرکت ها و اتحادیه های تعاونی در هر سال مالی به ترتیب زیر تقسیم می‌شود
- از حداقل پنج درصد به بالا با تصویب مجمع عمومی عادی به عنوان ذخیره تعاونی به حساب ذخیره قانونی منظور می شود.
- حداکثر پنج درصد از سود خالص به عنوان اندوخته احتیاطی به پیشنهاد هیات مدیره و تصویب مجمع عمومی عادی است.
- درصدی از سود جهت پاداش به اعضا کارکنان مدیران و بازرسان به پیشنهاد هیات مدیره و تصویب مجمع عمومی عادی تخصیص داده می شود.
- پس از کسب وجوه بالا باقیمانده سود خالص به ترتیبی که در اساسنامه و شرایط ضمن عقد پذیرفته می‌شد تقسیم می‌گردد.
سوالات متداول
آیا شرکت تعاونی توزیع می تواند در موضوع فعالیت خود به صادرات بپردازد؟
بله شرکت تعاونی توزیع با رعایت مقررات می توانند به امر صادرات بپردازند.
تعداد اعضای شرکت تعاونی باید حداقل چند نفر باشد؟
تعداد اعضای شرکت تعاونی باید حداقل ٧ نفر باشد.