جرم مشهود در آیین دادرسی کیفری در مبحثی جداگانه به طور کامل توضیح داده شده است و این به نشانه ی اهمیت این نوع جرم در جامعه امروزی می‌باشد که باید دارای یک سری از اوصاف باشد تا بتواند به عنوان جرم مشهود به حساب آید که در این مقاله به تعریف جرم مشهود از نظر حقوق و قانون آیین دادرسی کیفری میپردازیم
تعریف جرم مشهود
در آیین دادرسی کیفری از نظر مدت فاصله زمانی میان وقوع جرم و کشف آن جرائم به دو دسته مشهود و غیر مشهود تقسیم می‌شوند ماده ۴۵ قانون آیین دادرسی کیفری بدون اینکه تعریفی از جرایم مشهود ارائه دهد در هفت بند تنها به ذکر مصادیق آن می‌پردازد بر طبق این ماده جرم در موارد زیر مشهود است
- در مرئی و منظر ضابطان دادگستری واقع شود یا ماموران یاد شده بلافاصله در محل وقوع جرم حضور یابند و یا آثار جرم را بلافاصله پس از وقوع مشاهده کنند
- بزه دیده یا دو نفر یا بیشتر که ناظر بر وقوع جرم بوده‌اند حین وقوع جرم یا بلافاصله پس از آن شخص معینی را به عنوان مرتکب معرفی کنند
- بلافاصله پس از وقوع جرم علائم و آثار واضح یا اسباب و ادله جرم در تصرف متهم یافت شود و یا تعلق اسباب و ادله یاد شده به متهم محرز گردد
- متهم بلافاصله پس از وقوع جرم قصد فرار داشته یا در حال فرار باشد یا بلافاصله پس از وقوع جرم دستگیر شود
- جرم در منزل یا محل سکنای افراد اتفاق افتاده یا در حال وقوع باشد شخص ساکن در همان حال یا بلافاصله پس از وقوع جرم ورود ماموران را به منزل یا محل سکنای خود درخواست کند
- متهم بلافاصله پس از وقوع جرم خود را معرفی کند و وقوع آن را خبر دهد
- متهم ولگرد باشد و در آن محل نیز سوء شهرت داشته باشد
ولگرد کسی است که مسکن مشخص و وسیله معاش معلوم و شغل یا حرفه معینی ندارد
چنانچه موضوع جرائم بندهای اول دوم سوم و چهارم ماده ۳۰۲ قانون آیین دادرسی کیفری به صورت مشهود واقع شود در صورت عدم حضور ضابطان دادگستری تمام شهروندان می‌توانند اقدامات لازم را برای جلوگیری از فرار مرتکب جرم و حفظ صحنه جرم به عمل آورند
با توجه به تعریفات فوق در صورتی که موردی غیر از موارد فوق باشد جرم غیر مشهود محسوب می‌شود
در صورت مشهود بودن جرم تنها هنگامی این جرم مشمول قسمت اول بند الف ماده ۴۵ قانون آیین دادرسی کیفری می‌باشد یعنی دادستان یا بازپرس وقوع آن را نه صحنه فیلمبرداری شده آن را مشاهده نمایند مورد از جهات قانونی شروع به تعقیب به شمار می‌رود در عین حال باید توجه داشت که وقوع جرم مشهود در برابر دادستان یا بازپرس در صورتی می‌تواند یکی از جهات قانونی برای شروع به تعقیب به شمار رود که مقامات مذکور در حین انجام وظیفه در دادسرا یا هنگام حضور در صحنه وقوع جرمی دیگر باشند و مشاهده حقوق جرم مثلاً در هنگام مرخصی یا تعطیلات آخر هفته را شامل نمی‌شود
اعلام جرم توسط دیگران
اعلام جرم توسط کسی است که نه در ارتکاب جرم به عنوان مباشرت مشارکت یا معاونت دخالت داشته است و نه به عنوان بزه دیده یا قائم مقام او حق شکایت کیفری دارد این اعلام جرم می‌تواند توسط افراد عادی و فاقد سمت رسمی صورت بگیرد یا توسط ضابطان و مقامات رسمی همچنین قانون آیین دادرسی کیفری به سازمان‌های مردم نهاد اجازه داده که علاوه بر اعلام جرم در تمام مراحل دادرسی نیز شرکت نمایند
اعلام جرم توسط اشخاص عادی
با اعلام جرم دادستان در صورتی می‌تواند تعقیب کیفری را آغاز نماید که اولاً شروع به تعقیب آن منوط به شکایت شاکی خصوصی نباشد و ثانیاً اعلام جرم توسط کسی صورت بگیرد که خود وقوع آن را دیده و قرائن و اماراتی بر نادرستی اظهارات او موجود نباشد در صورتی که اعلام کننده خود شاهد وقوع جرم نبوده و فقط بر اساس اطلاعات شخصی خود اقدام به اعلام آن کرده باشد باید دلایلی وجود داشته باشد تا به کمک آنها بتوان صحت ادعایش را احراز نمود یا اینکه جرم از جرایم علیه امنیت داخلی یا خارجی باشد
به منظور جلوگیری از طرح ادعاهای واهی و بی‌اساس و برای آگاه نمودن اعلام کننده از اهمیت و مسئولیت ناشی از اظهارات خود اصولاً اعلام جرم باید به صورت حضوری نزد مقام تعقیب و یا با ارائه گزارش یا نامه‌ای که هویت نویسنده و اعلام کننده در آن مشخص باشد به عمل آید اما استثنائاً اگر در گزارش‌ها و نامه‌های دریافتی که هویت نویسنده و ارسال کننده آنها معلوم نیست وقوع امر مهمی که موجب اخلال در نظم و امنیت عمومی است به نظر برسد و یا قرائنی در آن وجود داشته باشد که به نظر دادستان صحت آن برای شروع به تعقیب کفایت نماید می‌توان تغییر کیفری را آغاز نمود
اعلام جرم توسط سازمان‌های مردم نهاد
در راستای حمایت از بزه دیده و مشارکت دادن نهادهای مدنی در فرایند کیفری قانونگذار برای اعلام جرم توجه خاصی به برخی از سازمان‌های مردم نهاد نمود این سازمان‌ها یعنی موسسات غیردولتی غیرانتفاعی وقتی که خود بزه دیده واقع می‌شوند می‌توانند اقدام به شکایت کیفری نمایند اما هنگامی که به دلیل حوزه فعالیت خود با جرمی روبرو می‌گردند که علیه یکی از افراد موضوع فعالیت حمایتی آنها واقع شده دیگر نمی‌توانند به عنوان شاکی خصوصی تقاضای تعقیب کیفری نمایند در این حال آنها اعلام کننده جرم هستند ولی قانون آیین دادرسی کیفری جایگاه آنان را از یک اعلام کننده صرف به یک دنبال کننده فعال ارتقا داده است
اعلام جرم توسط مقامات رسمی غیر از ضابطان
برخی افراد به دلیل سمت خود ملزم به اعلام جرم هستند و آنها مکلف می‌باشند که در صورت آگاهی از وقوع جرم و مقامات ذی صلاح را از آن آگاه نمایند که این تکلیف قانونی مقامات رسمی در برخی موارد ضمانت اجرای کیفری دارد به عبارت دیگر یعنی اشخاص و مقامات رسمی در صورت عدم اعلام وقوع جرم برخی جرایم معین که در قانون ذکر شده است مسئولیت کیفری داشته و قابل مجازات هستند.
سوالات متداول
اگر در وقوع جرمی متهم بلافاصله پس از وقوع جرم قصد فرار داشته باشد یا در حال فرار باشد و دستگیر شود آیا این جرم جرم مشهود حساب می‌شود؟
بله این نوع جرم از جرائم مشهود می باشد
آیا جرم مشهود حتماً باید توسط ضابط دادگستری دیده شده باشد؟
خیر ممکن است جرم مشهود در مرعا و منظر ضابط دادگستری دیده نشده باشد و توسط افراد دیگر اعلام شده باشد
 | ReplyForward |